Tiếng hót của con sơn ca
“Tôi không tán thành điều bạn nói, nhưng tôi sẽ bảo vệ tới chết cái quyền của bạn được nói điều đó.” – trích từ Những người bạn của Voltaire (1906), Evelyn Beatrice Hall (1868-1919) –
· là ). Trong bài modern art nghệ thuật hiện đại (trong bài phải được hiểu là mỹ thuật ) thì lại bị dịch nhầm thành nghệ thuật đương đại ( contemporary art VieTimes công kích thuộc về nghệ thuật đương đại (contemporary art), chứ không phải là hiện đại (modern art).Hội hoạ hiện đại Việt Nam ở đâu tôi đã phân tích sự lẫn lộn này, nên khỏi cần nhắc lại nữa. Tiểu luận của Spengler chủ yếu nói về mỹ thuật và âm nhạc hiện đại (với 3 đại diện là Kandinsky, Pollock, Schönberg), tuy đôi chỗ có lôi cả Damien Hirst (nghệ sĩ đương đại) vào. Trong khi đó, các hoạt động của Đào Anh Khánh cùng với nghệ thuật trình diễn hay sắp đặt mà
· từ royalty có nhiều nghĩa ( Xem Meriam Webster Online dictionary ). Trong câu the price of Kandinsky’s smallest work probably exceeds the aggregate royalties paid for the performances of Schoenberg’s music, từ royalties (số nhiều) là tiền thù lao hay tiền nhuận bút, chứ không phải là số tiền mà hoàng gia trả.
· (nhịp điệu, tiết tấu). Âm nhạc phi giai điệu là thuật ngữ được dùng để chỉ loại hình âm nhạc không dựa trên gamme (key) chủ đạo, đặc biệt là loại nhạc 12 cung (dodecaphony) do Arnold Schönberg sáng chế ra. Trong các nhạc phẩm loại này 12 nốt nhạc của gamme nửa cung (chromatic scale) vang lên như nhau. Có thể nghe một Atonal music là âm nhạc phi giai điệu , tức không được viết theo một giọng (gamme, key) nhất định, chứ không phải âm nhạc không theo nhịp điệu . Ở đây người lược dịch đã lẫn lộn hai khái niệm tone (âm giai, cung bậc) và rhythm trích đoạn piano concerto op. 42 của Schönberg do nữ nghệ sĩ piano Nhật Bản Mitsuko Uchida chơi cùng dàn nhạc trên Youtube.
· composers employed at court là các nhà soạn nhạc cung đình chứ không phải là các nhà soạn nhạc được biểu diễn trên sân khấu. Court ở đây là cung vua .
· Nhà tài phiệt truyền thông David Geffen đã bán một bức tranh của Pollock với giá 140 triệu USD thì lại bị dịch sai hoàn toàn thành ông ta mua bức tranh đó với giá 140 triệu USD!
· làm bà đỡ cho sự ra đời của những con quái vật này bị dịch phóng thành phục vụ cho những niềm đam mê ngu ngốc này , tức là cũng sai nốt!
Spengler lẫn lộn nghệ thuật khi nhập Damien Hirst vào cùng Kandinsky và Pollock. Nếu Spengler định dùng “nghệ thuật hiện đại” để bao hàm cả nghệ thuật đương đại thì, ngoài việc trích dẫn Schönberg, Spengler cần nhắc đến cả nhạc pop, rock, hiphop, techno là những thứ đang được giới trẻ rất ưa chuộng. Ngược lại, những dòng nhạc này đã hoàn toàn bị bỏ qua trong hai tiểu luận. Hơn nữa, Spengler đã lấy một số thí dụ của một số danh họa có giá tranh cao đặt cạnh thí dụ của một nhà soạn nhạc kém may mắn về tài chính rồi quy nạp là người ta thích tranh hơn nghe nhạc. Lại một lần nữa, đây là một kiểu lập luận ngụy biện có tên “Mở rộng sự tương tự”. Thực ra, Spengler đã bỏ qua rất nhiều họa sĩ hiện đại và/hoặc đương đại mà tranh của họ có đem cho cũng khó có ai muốn nhận, đồng thời cũng lờ đi một sự thật rằng nhiều nhà soạn nhạc pop, rock, hiphop kiếm được bộn tiền bằng việc trình diễn, thu âm, và kinh doanh các đĩa nhạc (không lời hoặc có lời, phi giai điệu hoặc có giai điệu) của họ, như Tetsuya Komuro của Nhật chẳng hạn. . đương đại với hiện đại Bavaria
Cái nhầm lẫn lớn nhất trong hai tiểu luận này là việc so sánh sự nhìn với sự nghe. Khi xem tranh, ngay một lúc ta có thể bao quát toàn bộ bức tranh. Ta không cần xem bắt đầu từ phần nào của tranh và kết thúc tại phần nào. Bức tranh không có trình tự thời gian và không có chuyển động thực trong đó. Cảm giác về thời gian hay chuyển động diễn ra trong tranh chỉ là ảo giác có được do tài vẽ và cách bố cục giỏi của họa sĩ. Trong khi đó, đối với một tác phẩm âm nhạc ta phải nghe từ đầu đến đuôi, nhanh thì vài phút như khi nghe một bản nocturne của Chopin, hoặc dài hơn thì khoảng nửa tiếng cho piano concerto của Grieg. Khi nghe phần này ta không thể nghe thấy cùng lúc giai điệu của phần trước, hoặc phần sau đó, mà chỉ có thể hồi tưởng hoặc chờ đợi chúng. Ta luôn cảm thấy sự chuyển động, nhưng lại phải tưởng tượng ra hình ảnh. Thần đồng piano Lang Lang nói, khi chơi Apassionata Sonata của Beethoven, anh ta hình dung ra các cấu trúc kiểu như các tòa nhà trong khi nghệ sĩ bậc thầy Barenboim lại hình dung ra các phong cảnh vùng
Người ta có thểbị điếc khi nghe quá nhiều và liên tục âm nhạc có âm lượng trên 70 dB tại các sàn nhảy, trong các buổi hoà nhạc rock, hay thậm chí từ bộ gõ kim loại của các dàn nhạc giao hưởng, nhưng chưa có ai bị mù vì xem quá nhiều tranh, xác động vật ngâm fooc-môn, hoặc các buổi trình diễn của các nghệ sĩ khỏa thân bao giờ.
Một bức tranh là một tác phẩm độc bản. Kể cả khi đó là tranh khắc gỗ, kim loại, hay in đá thì cũng chỉ có vài bản được hoạ sĩ đánh số và ký tên là có giá trị. Trong khi đó, một nhạc phẩm chỉ có giá trị khi nó được đem ra trình diễn trước công chúng. Người ta có thể mua một bức tranh làm của riêng để trong bảo tàng của mình, lưu danh hậu thế, nhưng chưa có ai mua được một buổi trình diễn âm nhạc sống về cất giữ tại bảo tàng âm nhạc của mình. Người ta chỉ có thể lưu giữ CD, MD, DVD, video của buổi trình diễn đó mà thôi.
Đi bảo tàng, gallery để xem tranh thì dễ và rẻ tiền hơn đi nghe nhạc. Ví dụ: vé vào National Art Center ở Tokyo để xem tranh của Vermeer van Delf chỉ có 1.500 yen (12 USD) trong khi vé nghe nhạc giao hưởng ở Tokyo đắt gấp khoảng 10 lần, chưa kể nhiều khi phải đặt chỗ trước vài tháng. Buổi hoà nhạc của Gewandhausorchester Leipzig tại Suntory Hall vào ngày 6/2/2008 sắp tới chẳng hạn có giá vé như sau: hạng bét (D): 5.000 yen (khoảng 40 USD), hạng ba (C): 8.000 yen (67 USD), hạng nhì (B): 12.000 yen (100 USD), hạng nhất (A): 16.000 yen (133 USD); chưa hết, hạng bạc (Silver): 20.000 yen (167 USD), hạng bạch kim (Platinum): 25.000 yen (200 USD).
Chia âm nhạc thành hai loại trừu tượng và không trừu tượng cũng là một bất hợp lý vì bản thân toàn bộ âm nhạc là trừu tượng, tuy rằng cũng có một số nhạc phẩm biểu tượng (representational music), ví dụ như “Petya và chó sói” của Prokofiev, hay “Điệu bay của bầy ong” của Rimsky-Korsakov, “Xem tranh trong phòng triển lãm” của Mussorgsky, v.v. Thực ra, thuật ngữ “âm nhạc tuyệt đối” (absolute music) được dùng để chỉ loại âm nhạc phi-biểu tượng (nonrepresentational music), nhưng khái niệm đó là thuộc tính không chỉ của riêng loại âm nhạc phi giai điệu.
Bản đăng tại talawas ngày 24.11.2007