Nuôi Chim Cảnh Gì / TOP 14 # Xem Nhiều Nhất & Mới Nhất 6/2023 # Top View

Nuôi chim cảnh không còn là một thú vui xa xỉ của những người giàu nữa mà nó trở nên quá phổ biến, được người dân mọi tầng lớp ưa thích. Giờ đây, từ một cụ già cao tuổi, một anh thợ cơ khí, một bà nội trợ hay một bạn sinh viên, bất cứ ai có niềm đam mê với chim cảnh đều có thể nuôi một vài chú chim cho riêng mình.

Chi phí phải bỏ ra để sở hữu một chú chim cảnh không quá lớn, chỉ từ vài chục nghìn tới vài trăm nghìn là bạn đã có thể rước một chú chim về nhà nuôi. Tuy nhiên không phải cứ có tiền để mua được chim là xong, bạn cần cân nhắc một số yếu tố khác xem đã sẵn sàng để nuôi chim hay chưa.

Bạn đã biết nuôi chim đúng cách chưa

Nên chọn nuôi loại chim nào?

Trước tiên khi nhen nhóm ý định nuôi chim cảnh, chắc hẳn bạn sẽ băn khoăn nên chọn nuôi loại chim nào để nuôi đây. Tất nhiên không ai có thể trả lời giúp bạn được, chính bạn sẽ là người đưa ra quyết định, tuy nhiên bạn có thể tham khảo những người đã có kinh nghiệm nuôi chim hoặc hỏi chính người bán chim. Bạn hãy hỏi họ về thói quen của loài chim bạn định mua, cách chăm sóc chúng như thế nào, cần chú ý những điểm gì. Còn về loại chim thì hiện trên thị trường chúng ta có thể phân ra làm 3 loại như sau:

– Chim rừng: Là các loài chim sinh sống trong rừng được bắt về, chưa được thuần hóa, sinh sản trong điều kiện nuôi nhân tạo, ví dụ như họa mi, thanh tước, chích chòe, sơn ca… Vì bạn là người mới nuôi chim chưa có kinh nghiệm thì khuyên bạn nên chọn các giống chim thuộc, tức đã được thuần, đã quen với thức ăn nhân tạo, không nên mua chỉm bổi mới bắt ở rừng về khả năng sống sót sẽ rất thấp

– Chim nói: Bao gồm chim rừng và chim sinh sản trong lồng chuồng như vẹt xanh Việt Nam, vẹt Châu Úc, sáo, quạ… Với những loại chim này thì nên chọn những con non mới tập ăn, mập mạp, nhiều lông, có thể bay một quãng đường ngắn.

– Chim cảnh nhỏ: Chim cảnh nhỏ thường có màu sắc sặc sỡ. Khi nuôi loại chim này người nuôi thường thích thú ngắm nhìn màu sắc của chúng, theo dõi cách thức chúng làm tổ, ấp trứng, nuôi con… Tiếng hót của chim cảnh nhỏ không lớn nhưng lại khá vui tai.

Nuôi chim cảnh là một thú vui tao nhã của nhiều người

Các thành viên trong gia đình có sẵn sàng

Nếu trong gia đình bạn có ai đó bị dị ứng, hen suyễn thì nên cân nhắc lại việc nuôi chim bởi lông chim là một trong các tác nhân gây ra những căn bệnh khó chịu này.

Điều kiện về thời gian

Nuôi chim đòi hỏi bạn phải đầu tư một khoảng thời gian cho nó, cho nó ăn, cho nó uống… Nếu như bạn là người bận rộn, thường phải đi công tác đôi ba ngày thì bạn không nên nuôi chim. Đặc biệt với những giống chim quý, hiếm đòi hỏi người nuôi phải có kinh nghiệm nhất định và cần nhiều thời gian hơn bởi chúng đòi hỏi chế độ chăm sóc đặc biệt hơn. Nếu không bạn sẽ phải tiếc nuối.

Chim cảnh cũng đòi hỏi một chế độ chăm sóc đặc biệt

Hàng tháng bạn sẽ dành bao nhiên tiền trong việc nuôi dưỡng chim cảnh của mình. Bạn nên tính toán trước khi đưa chim về nuôi. Bởi cái khoản tiền để có thể sở hữu được một chú chim cảnh quý hiểm không hề nhỏ, cộng thêm các chi phí để nuôi dưỡng chúng sẽ là cả một vấn đề lớn đấy. Thức ăn dành cho chim cảnh không quá đắt đỏ, tuy nhiên bạn còn phải chi tiền cho các vật dụng, phụ kiện cho chim như lồng chuồng, khay ăn, khay uống… chi phí sẽ độn lên đáng kể nếu như bạn không biết cách tính toán, chi tiêu.

Vị trí treo lồng chim

Nếu như con người luôn thích sống ở một không gian rộng rãi, thoải mái, thoáng đãng thì chim cảnh cũng vậy. Vị trí đặt lồng chim nên đảm bảo thoáng mát, tránh gió lùa, tránh mưa hay nắng có thể hắt vào. Chúng ta nên đặt lồng chim sát bên tường, vị trí cao hơn đầu người một chút để mang lại cảm giác an toàn cho chim hơn. Với những chú chim rừng nếu treo chim ngoài trời hay trước hiên bạn nên có áo lồng hoặc lợp mái che chắn cho chúng.

Nên đặt lồng chim ở nơi thoáng đãng, nhiều ánh sáng

Lồng chim cũng được thiết kế sao cho rộng rãi, cho chim bay nhảy thoải mái nhất. Nếu như bạn sử dụng lồng gỗ, lồng tre để nuôi nhốt chim thì bạn cần vệ sinh chúng thường xuyên bởi chất liệu này thường bị ẩm mốc dễ có mạt ký sinh gây bệnh cho chim và thậm chí cả con người. Còn nếu sử dụng lồng kim loại, trọng lượng của chúng khá nặng, dễ bị rỉ. Vì thế nên chọn loại chống rỉ, lồng sắt tráng nhựa hoặc bạn nên tự sơn để bảo vệ. Kinh nghiệm chống rận, mạt rất hay đó là dùng dầu hôi bôi lên nan lồng, chúng sẽ bỏ đi hết.

Phụ kiện nuôi chim cảnh

– Cóng thức ăn, nước uống: Nên chọn mua các loại cóng tự động để đỡ mất thời gian thay thức ăn và nước uống hàng ngày cho chim. Ngoài ra cóng tự động cũng sạch sẽ hơn, giảm tình trạng chim làm bẩn vào thức ăn. Trường hợp k mua được cóng tự động thì bạn nên vệ sinh cóng hàng ngày để đảm bảo sạch sẽ, tránh mầm bệnh cho chim.

– Cần đậu: cần đậu cần được làm từ nguyên vật liệu an toàn, thường làm từ cành ổi, hồng xiêm, cành me….

– Khay hứng phân, nước thải: Có thể dùng khay bằng nhựa, bằng tôn, inox… và được vệ sinh sạch sẽ thường xuyên. Bạn có thể lót một chút cát hoặc lớp giấy báo thấm hút tốt, việc này cũng giúp vệ sinh khay được nhanh hơn.

– Ngoài ra còn các phụ kiện khác như ổ chim, thùng/lọ đựng thức ăn cho chim. Nên nhớ bất cứ phụ kiện đồ dùng gì của chim cũng cần được vệ sinh định kỳ, sạch sẽ để tránh gây bệnh cho chim.

Với những kiến thức ở trên chắc hẳn những ai có ý định nuôi chim đã nắm được phần nào cách thức làm sao để nuôi dưỡng một chú chim cho khỏe mạnh. Vấn đề còn lại bây giờ là tìm được nơi bán chim uy tín và mua về nhà nuôi thôi phải không nào.

Được biết, giống trĩ dù nuôi với số lượng nhiều cũng không gây phiền hà cho xóm giềng. Chúng không kêu lớn đến nỗi inh ỏi điếc tai như gà sao, ngỗng, hoặc gà tây … Trĩ trống cũng biết gáy, nhưng chỉ siêng gáy vào mùa xuân. Tiếng gáy của trĩ trống có âm lượng vừa phải chứ không gáy to tiếng như gà ta, gà Tàu. Còn trĩ mái ngay lúc đẻ trứng còn không biết la cục tác, thỉnh thoảng nó chỉ phát ra tiếng kêu bầy đàn nho nhỏ mà thôi.

Địa điểm lập chuồng trại nuôi trĩ còn phải là nơi thoáng mát, cách xa khu vực ngập tràn rác rến, ô uế, hoặc nhiều cây tạp và cỏ dại … Đó là nơi có nhiều ruồi nhặng, chuột bọ, rắn rít và nhiều loài thú hoang khác cũng như côn trùng gây hại cho sức khoẻ của trĩ nuôi.

Ngoài việc chọn cho được cuộc đất ưng ý để lập trại, ta còn phải thực hiện những việc sau đây:

Chọn hướng chuồng nuôi chim trĩ cảnh thích hợp: Theo kinh nghiệm ngàn đời của ông cha ta để lại, mà cũng hợp với tính khoa học, hướng chuồng thích hợp nên quay về hướng Đông hoặc hướng Đông Nam mới đón nhận được nhiều sinh khí, giúp vật nuôi sống sởn sơ, mạnh khoẻ, mau lớn, lại tránh được nhiều tật bệnh.

Chuồng gà quay về một trong hai hướng này thì hằng ngày đều đón nhận được nhiều ánh nắng ban mai rọi vào, giúp các ngõ ngách khắp khu trại được ấm áp khô ráo.

Nhờ có ánh nắng ban mai rọi vào nên chim trĩ nuôi trong chuồng mới có cơ hội tốt để hong khô bộ lông vũ, làm ung hết các loại trứng của ký sinh trùng rận mạt không để cho chúng có cơ hội sinh sôi nảy nở, đồng thời giết chết hết rận mạt đang sống bám vào da thịt trĩ để hút máu. Đó là chưa nói các loại vi trùng, vi khuẩn khác vốn là mầm mống gây ra nhiều thứ bệnh tật cho trĩ nuôi cũng bị tiêu diệt hết.

Ánh nắng ban mai như các bạn đã biết, có chứa nhiều tia cực tím giúp cơ thể chim trĩ tự tổng hợp được nhiều vitamin D3 cần thiết cho sự sinh trưởng của trĩ, như giúp khung xương được cứng chắc, sức khoẻ được dồi dào … Cũng nhờ hấp thu vitamin D3 mà trĩ mái để sai, trứng lớn, vỏ trứng dày.

chuồng nuôi chim trĩ cảnh

Nền chuồng: Chuồng nuôi chim trĩ ngoài việc có mái nên lợp bằng tôn lạnh có chiều cao cách nền chuồng khoảng 4 mét mới tạo được sự thông thoáng mát mẻ. Xung quanh là các vách, nếu không xây tường gạch thì cũng dùng tôn để tránh bị mưa tạt gió lùa. Vách cần được trổ nhiều cửa sổ cho thoáng mát. Cửa sổ được bịt kín bằng lưới kẽm để ngăn ngừa trĩ nuôi đào thoát ra ngoài, đồng thời cũng tránh được sự xâm nhập của bọn trộm cắp từ bên ngoài.

Phần nền khu trại nên tráng xi măng hoặc lót gạch Tàu, vừa sử dụng được bền lâu, lại vừa hợp vệ sinh do tiện việc quét dọn.

Nền chuồng nuôi chim trĩ cần có độ bằng phẳng để dễ dàng kê đặt các ngăn chuồng được ngay ngắn, thẳng hàng lối. Đối với những ngăn chuồng nuôi chung nhiều cá thể trĩ lại cần có nền chuồng bằng phải để lót lớp vỏ trấu hoặc cát, dày khoảng 10cm cho trĩ đi được êm chân lại không hại đến bộ móng (trấu hoặc cát này cần phải được thay mới theo định kỳ để giữ vệ sinh cho chuồng trại).

Tạo sân tắm nắng: Khu chuồng trại nuôi trĩ tập thể ta cần phải tạo sân nắng để mỗi sáng các chim hậu bị hay chim sinh sản được tự do ra đó đi lại, vận động ngoài trời dưới ánh nắng ban mai ấp áp. Nhờ hằng ngày được tự do vận động ngoài trời như vậy nên trĩ nuôi mới có cơ hội tốt để tăng thêm sức đề kháng mà sinh trưởng tốt hơn.

Sân nắng là khu đất trống nằm tiếp giáp với chuồng nuôi chim trĩ, có trổ cửa thông nhau. Bao quanh sân nắng, kể cả phần nóc bên trên phải được phủ kín bằng lưới B40 hoặc lưới kẽm, nhờ đó mà trĩ không thể đào thoát ra ngoài.

Diện tích sân nắng rộng hẹp bao nhiêu là còn tuỳ thuộc vào cuộc đất, vào nhu cầu thực tế và tuỳ vào ý thích của chủ nuôi. Có điều sân nắng làm rộng quá sẽ tốn nhiều phí, mà hẹp quá lại không đủ chỗ cho đàn trĩ vận động thoải mái. Điều cần là sân nắng cần phải có độ cao trên 2m mới tốt.

Nền sân nắng có thể tráng xi măng để tiện quét dọn, hoặc là nền đất bình thường. Điều yêu cầu là nên phải cao ráo, không bị úng ngập, bên trong có thể trồng rau cỏ để làm thức ăn cho trĩ, bên ngoài nếu có tàn cây to che phủ bóng mát một phần sân cũng tốt. Nên chọn một góc sân đào cái hố rộng độ vài ba mét vuông, đổ cát xuống đó để chim trĩ vùi mình tắm cát thoả thích. Nhờ được sưởi nắng sớm và tắm cát như vậy, bộ lông của chim trĩ mới sạch sẽ, sáng bóng hơn vì đã tiêu diệt được hết các mầm móng ký sinh trùng, rận mạt sống chui rúc trong đó để chờ cơ hội hút máu.

Nếu bên trong sân nắng có trồng rau cỏ thì thế nào cũng có nhiều côn trùng như trùn, dế, cào cào … xuất hiện. Đây là thức ăn chứa nhiều chất đạm động vật mà chim trĩ rất thích.

II. Kiểu chuồng nuôi chim trĩ

Nhìn chung, chuồng chim trĩ cảnh cũng không khác mấy với chuồng gà. Chuồng cũng có hình khối vuông hay khối chữ nhật (nếu chỉ nuôi một vài cá thể, nhiều lắm cũng độ mươi cá thể trở lại). Còn nuôi tập thể với số lượng nhiều như cách nuôi chim trĩ hậu bị hoặc trĩ thịt thì phải có ngăn chuồng rộng hơn, như vậy chúng mới có chỗ xoay trở, sinh hoạt thoải mái.Sự khác biệt giữa chuồng nuôi chim trĩ và chuồng gà là chuồng trĩ có diện tích rộng hơn, chiều cao cao hơn. Vì như bạn cũng biết, tuy thân mình chim trĩ dù đến tuổi trưởng thành nhưng chỉ có trọng lượng bằng con gà giò, chừng một ký rưỡi, nhưng do cái đuôi dài từ 40 đến 80cm, tuỳ giống, nên phần diện tích chuồng dành cho mỗi cá thể phải rộng rãi mới phù hợp.

Chẳng hạn với một mét vuông chuồng ta có thể nuôi được ba, bốn con gà đẻ công nghiệp, nhưng với chim trĩ thì diện tích đó chỉ nuôi một cá thể trống đã … chật chội rồi!

Đó là chưa nói đến việc phải tuỳ vào từng giai đoạn sinh trưởng của trĩ mà ta nuôi chúng bằng những kiểu chuồng khác nhau để phù hợp với vóc dáng của chúng. Chẳng hạn trĩ con mới bốn, năm tuần tuổi trở lại cần có chuồng úm để nuôi; trĩ trưởng thành nếu số lượng ít thì nuôi chuồng đơn còn số lượng nhiều thì nuôi tập thể trong ngăn chuồng rộng rãi, kề bên có sân nắng mới đúng kỹ thuật. Nuôi chim trĩ sinh sản cũng nuôi theo cách này.

Chuồng úm: Chim trĩ mới nở ra khỏi vỏ rất yếu chịu lạnh không nổi, mà trĩ con được vài ba tuần tuổi cũng không năng động được bao nhiêu. Với sức ươm yếu này, nếu không được nuôi dưỡng trong lồng úm với nhiệt độ ấm áp và được chủ nuôi thường xuyên chăm lo từng bữa ăn giấc ngủ trong mấy tuần tuổi đầu, chắc chắn trĩ con sẽ bị chết bớt.

Chuồng úm chim trĩ trông cũng không khác gì loại chuồng úm gà con công nghiệp. Chuồng có dạng hình khối vuông hay khối chữ nhật, với kích thước thông thường chừng 0,5 x 1m hoặc 0,6 x 1m. Chiều cao của chuồng úm khoảng 40cm là vừa.

Chuồng úm thường làm đơn sơ bằng khung gỗ, bốn mặt xung quanh đóng bằng ván mỏng hay bìa các tông để che kín gió. Mặt trên được đóng bằng lưới kẽm mắt nhỏ có bề cạnh 1cm, có chừa cửa nhỏ đủ rộng để ta đưa tay vào mỗi khi cần cho trĩ con ăn uống hay chăm sóc chúng. Mặt kẽm phía trên này có công dụng tạo sự thông thoáng cho lồng úm, và là nơi để ta quan sát bầy trĩ sinh sống bên trong … Mặt đáy của chuồng úm, nếu không đóng bằng lưới kẽm mắt nhỏ thì ta có thể ghép bằng những nẹp gỗ được bào láng, sao cho khoảng cách giữa hai nẹp chỉ 1cm, vừa chỗ cho chất thải của trĩ con lọt hết xuống máng phân bên dưới, và chân của trĩ con không bị lọt qua khe hở này.

Với diện tích chuồng khoảng 5 tấc vuông đó ta có thể úm được 50 trĩ con dưới 2 tuần tuổi, hoặc 30 trĩ con dưới 4 tuần tuổi. Nói dễ hiểu hơn, cũng diện tích chuồng úm này, lúc trĩ mới nở ta úm cùng lúc 50 con. Nhưng 2 tuần sau đó, số trĩ con này đã lớn hơn trước nên phải dời bớt sang chuồng úm khác để chúng có đủ chỗ mà sinh trưởng tốt hơn.

Dù đã được che chắn ấm áp, khí lạnh bên ngoài khó lọt vào, nhưng bên trong lồng úm cần được mắc hai bóng đèn tròn, loại 40 watt dùng trong mùa nắng ấm, và loại 60 watt dùng sưởi ấm cho trĩ con trong mùa lạnh hay giông bão.

Hai tuần lễ đầu, đèn được thắp sáng suốt ngày đêm. Qua tuần tuổi thứ ba, trĩ đã có thân nhiệt để sưởi ấm cho nhau nên chỉ ban đêm mới sử dụng đến đèn điện. Đến tuần tuổi thứ tư, ta chỉ cần bật đèn sưởi ấm cho trĩ vào lúc nửa đêm về sáng, nhất là khi bên ngoài thời tiết quá lạnh hoặc đang mưa to gió lớn …

Nói chung, nhiệt độ chuồng úm trong tuần lễ đầu phải đạt từ 32 đến 35 độ C, và những tuần tuổi kế tiếp nên hạ xuống từ 30 đến 32 độ C là vừa …

Tuy trên lý thuyết là vậy, nhưng hàng ngày nếu bất chợt quan sát thấy đàn trĩ con dồn cục chen chúc nằm sát vào nhau để sưởi ấm thì ta nên hiểu là nhiệt độ trong chuồng úm lúc đó không đủ để sưởi ấm và phải tìm cách tăng nhiệt độ lên cao hơn … Ngược lại, nếu thấy bên trong đàn trĩ con tỏ ra uể oải mệt nhọc, con nào cũng há to mỏ ra để thở thì nên hiểu nhiệt độ trong chuồng úm lúc đó đã quá cao, khiến không khí nóng bức đến ngột ngạt khó thở và việc cần làm ngay là tắt bớt đèn …

Kiểu chuồng nuôi chim trĩ lứa: Trĩ lứa là loại chim trĩ từ ba tháng tuổi đến năm tháng tuổi. Ở vào lứa tuổi này (nếu là gà thì gọi là gà giò), mỗi con đã đạt trọng lượng từ 300gr đến 700gr. Đây là cái tuổi ‘mau ăn chóng lớn’ nên nếu được nuôi đúng kỹ thuật, chúng sẽ tăng trọng nhanh.

Trĩ ở vào lứa tuổi này, đa số là trĩ hậu bị, tức là trĩ đã được tuyển chọn qua nhiều đợt để dành làm chim giống sau này. Chuồng nuôi chúng thường là loại chuồng tập thể, nuôi nhiều cá thể chung một chuồng, tính sao cho một mét vuông diện tích chuồng nuôi được vài ba con trĩ lứa là được.

Chuồng tập thể: Chuồng nuôi chim trĩ lứa tập thể, nền chuồng nên tráng xi măng hoặc lót gạch Tàu để tiện cho khâu làm vệ sinh chuồng trại, dù biết như vậy sẽ tốn kém, nhưng bù lại sử dụng được bền lâu. Trên nền chuồng nên lót một lớp dày độ 15cm rơm rạ khô (cắt khúc ngắn 5cm) hoặc thay vào đó là lớp vỏ trấu hoặc mạt cưa … có tác dụng hút ẩm, đồng thời giúp chim đi lại được êm chân và không bị hư móng … Vách chuồng bốn bên nếu không xây gạch thì cũng nên ghép kín bằng ván gỗ hoặc tôn để che chắn mưa tạt gió lùa. Điều không thể thiếu là các vách hông nên trổ nhiều cửa sổ để chuồng lúc nào cũng thông thoáng. các cửa sổ này nên được bít bằng lưới thép B40, có rèm che mưa gió và khí lạnh bên ngoài lọt vào.

Tiếp giáp với khu chuồng là khoảnh sân nắng lộ thiên, nơi hằng ngày trĩ được lùa ra đây tắm nắng, tắm cát, vừa có cơ hội hấp thu được nhiều vitamin D3, vừa diệt được hết các ký sinh trùng rận mạt, như Farmvina đã trình bày ở phần trên.

Xin được lưu ý là hàng ngày lùa trĩ ra sân tắm nắng, ta không phải đặt máng ăn, nhưng cần có nhiều máng nước, phòng ngừa khi khát chúng có sẵn nước mà uống thoả thích. Mặt khác, trong chuồng nuôi cũng như ngoài sân nắng của trĩ ta nên bắc cây làm giàn cho trĩ bay lên đậu, như tập tính sống của chúng ngoài tự nhiên. Giàn làm bằng những cây tầm vông cứng chắc đem gác dọc theo vách chuồng, với độ cao cách nền chuồng khoảng 1,5m, và cách xa vách khoảng 80cm mới tốt, vì với khoảng cách đó trĩ bay lên bay xuống giàn sẽ không bị gãy lông đuôi.

Loại chuồng đơn: Trong trường hợp có cuộc đất hẹp và nuôi với số lượng trĩ không nhiều, ta nên chọn loại chuồng đơn mà nuôi cho tiện. Gọi là chuồng đơn vì đó là chuồng có diện tích hẹp theo từng ngăn riêng lẻ, hoặc chuồng được chia ra thành nhiều ngăn có vách chung, mỗi ngăn như vậy chỉ nuôi nhốt được một hay vài con chim trĩ trưởng thành, hoặc ba, bốn con chim trĩ lứa.

Được nuôi trong loại chuồng này, chim trĩ chỉ ăn ngủ tại chỗ, không thể vận động thoải mái được. Mặc dầu tên gọi là chuồng đơn, nhưng để nuôi trĩ thì diện tích của mỗi ngăn cũng phải khá rộng, hẹp lắm cũng có bề cạnh 1m x 1,5m, chiều cao từ 1,5 đến 2m, đủ nuôi được một đến 2 cá thể chim trĩ.

Loại chuồng đơn này thường được dùng để nuôi chim trĩ kiểng, mà cũng có thể nuôi được một đôi chim trĩ trống mái cho sinh sản.

Để chim trĩ nuôi có chỗ vận động thoải mái hơn, các dụng cụ chăn nuôi như máng ăn, máng uống, máng khoáng đều phải được treo phía ngoài vách chuồng. Mỗi khi cần ăn uống, trĩ biết đưa đầu ra ngoài chuồng, nơi có đặt máng sẵn để ăn uống nên rất tiện lợi. Tất nhiên, những nơi đặt các dụng cụ chăn nuôi này phải có chừa sẵn nhưng khoảng trống ở vách chuồng, đủ chỗ cho trĩ nuôi đưa cả phẩn đầu cổ ra ngoài mà không bị vướng víu mới được.

Thật ra nuôi trĩ theo cách này tốn thêm công cho ăn uống cũng như làm vệ sinh chuồng. Những bù lại ta đỡ tốn công theo dõi hay kiểm soát sức khoẻ của từng cá thể một, nhất là đối với trĩ đẻ. Mái nào sinh sản kém lại có tật ăn trứng sẽ bị phát hiện không mấy khó khăn …

Chuồng nuôi chim trĩ thịt: Chuồng nuôi chim trĩ thịt không cần có khoảnh sân nắng cạnh bên, vì người nuôi cố tình hạn chế sự vận động của chim, để chim khỏi tiêu hao năng lượng, nhờ đó mới mau mập mà xuất chuồng.

Nuôi chim trĩ thịt vì mục đích muốn vỗ béo nhanh để xuất chuồng nên chỉ được nuôi trong diện tích chuồng chật hẹp: một mét vuông nuôi khoảng vài ba cá thể. Chung quanh chuồng nuôi tập thể này là vách bít bùng nên cả ngày trĩ được … ăn no ngủ kỹ.

Để chuồng được thông thoáng cho chim được hít thở dưỡng khí bên ngoài tràn vào, ta nên trổ nhiều cửa sổ. Các cửa sổ này đều được giăng kín lưới kẽm hoặc lưới B40. Mỗi cửa sổ đều được lắp cánh cửa để mở ra vào ban ngày và đêm hôm thì đóng kín lại nhằm ngăn ngừa không khí lạnh tràn vào, ảnh hưởng xấu đến sức khoẻ của chim trĩ thịt nuôi bên trong.

Trong chuồng chim trĩ, bên trên ta vẫn làm giàn cho chim đậu ngủ, và khắp nền chuồng nên rải một lớp dày vỏ trấu hoặc cát, mạt cưa để hút ẩm. Các vật liệu dùng rải nền chuồng này cần được thay mới định kỳ. Và mỗi lần tổng vệ sinh như vậy, nền chuồng cần được tẩy rửa kỹ với thuốc sát trùng mới hợp vệ sinh …

Nói chung, chuồng nuôi chim trĩ đòi hỏi phải thông thoáng (trừ chuồng úm trĩ con). Vách chuồng phải xây bằng gạch, hay dùng tôn, ván dừng kín lại, như vậy mới ngăn chặn được trĩ nuôi bên trong đào thoát ra ngoài, mà lũ mèo chuột, chim hoang bên ngoài cũng không thể lọt vào trong để ăn trứng, tranh cướp thức ăn của trĩ lớn và giết hại trĩ con.

Một số loài chim cảnh như: cu gáy, chích chòe than, khướu, họa mi, nhồng, sáo, yến, vẹt (yến phụng) có khả năng sinh sản trong lồng và sinh sản ngoài vườn mở ra một hướng đi mới cho chim cảnh

Trong tự nhiên, trước đây các loài chim nhiều vô kể. Từ đồng bằng đến rừng núi, ta đi đến đâu mà chả thấy từng đàn chim bay đi kiếm ăn. Nếu ai đó cần tìm vài ba con chim hay chim đẹp thì đâu phải khó. Nhưng bây giờ thì ngược lại, đàn chim mỗi ngày một thưa dần, có loài gần như vắng bóng, bạn muốn tìm vài ba con chim bình thường cũng đã khó, chứ tìm những con chim quý, chim hay thì lại càng khó hơn. Sở dĩ đàn chim giảm đi là do các nguyên nhân sau đây:

1.Diện tích rừng mỗi ngày một thu hẹp, cây rừng bị đốn hạ ngày càng nhiều. Lũy tre làng ở nông thôn gần như đã hết. Vì thế nó đã làm thay đổi môi trường sinh sống của các loài chim.

2.Người săn bắt chim ngày càng nhiều, phương tiện bắt chim ngày càng tinh xảo. Họ bắt chim về làm thực phẩm, làm chim cảnh. Họ bắt chim bố mẹ, họ bắt chim con và cả ổ trứng, vậy còn đâu mà chim sinh sản.

3.Việc dùng thuốc bảo vệ thực vật tràn lan, có nhiều loại thuốc quá độc hại. Môi trường sống của chim bị hủy hoại. Thức ăn, nguồn nước bị nhiễm độc, chim ăn, uống phải sẽ chết hàng loạt. Con nào còn sống cũng bay đi nơi khác.

Vẹt Hồng Kông (yến phụng) là một trong những loài có khả năng

sinh sản tốt trong môi trường nuôi nhốt

Để chủ động nguồn chim, có giống tốt, giống đẹp, ta phải chủ động tự cung cấp lấy nguồn chim giống bằng cách cho chim sinh sản ngay trong gia đình, sinh sản trong lồng hoặc sinh sản ngoài vườn. Nhiều năm tôi đã nghiên cứu một số loài chim cảnh như: cu gáy, chích chòe than, khướu, họa mi, nhồng, sáo, yến, vẹt (yến phụng) sinh sản trong lồng và sinh sản ngoài vườn đã đạt những kết quả rất khả quan. Báo VNHS cũng đã đăng tải bài của một số tác giả nhưng với những gì tôi đã rút ra được, tôi thấy có nhiều điểm tương đồng cùng các tác giả, nhưng cũng có những điều không đồng nhất với những điều mà tôi đúc rút được. Để bạn đọc tham khảo, xin lần lượt giới thiệu từng loài chim.

1. Chim khướu, chích chòe than

Khướu và chích chòe than là hai loài chim khác nhau. Nó cư trú ở môi trường địa lý hoàn toàn khác nhau: một loài quê hương là rừng núi, một loài quê hương là đồng bằng phì nhiêu thẳng cánh cò bay.

Chim chích chòe than có tên khoa học là Copsy chossaularis, nó có mặt ở vùng đồng bằng khắp nước ta, các nước Đông Nam Á, quàn đảo Nam Dương…

Chim khướu có tên khoa học là Garrulaxchinen-sislugens. Nó có mặt ở cá khu rừng từ bắc vào nam nước ta và các nước Đông Nam Á.

Hai loài chim này khác loài nhưng có họ hàng thân thích với nhau, vì vậy tập tính sinh hoạt, sinh sản, thức ăn gần như giống nhau. Cả hai là loài chim hoạt động ở tầng thấp, kiếm ăn ở mặt đất là chính. Thức ăn của chúng là những côn trùng loại nhỏ như: cào cào, châu chấu, sâu bọ, giun dế, chuồn chuồn, tôm tép nhỏ… Chim khướu còn ăn một số hoa quả chín, búp cây non. Nó còn có thể dùng mỏ bới đất để kiếm thức ăn như giun dế, kiến, còn chích chòe than trong tự nhiên chỉ ăn động vật và chỉ kiếm được thức ăn trên mặt đất, cành cây.

Hai loại chim này đều sinh sản vào mùa nóng (mùa có nhiều thức ăn). Nó động dục vào cuối mùa xuân và sinh sản trong mùa hè. Sang thu thì ngừng sinh sản. Mùa sinh sản, chúng tách đàn chỉ đi từng cặp, có lãnh địa riêng. Hết mùa sinh sản, chúng lại nhập đàn. Một mùa sinh sản, chúng đẻ từ 2-3 trứng (có khi 4 trứng). Thời gian ấp trứng chừng khoảng 14-15 ngày. Chim non nở ra đến lúc biết bay khoảng 15-16 ngày, tự kiếm ăn được trên 20 ngày. Chim khướu tự tha rác làm tổ ở chạc cây. Nó kết tổ hình phễu rất đẹp. Còn chích chòe thường lợi dụng những khe tường nứt, những lỗ trên tường, trên thân cây hoặc nách tán là như dừa, cau, chuối… Chùng tha vài chiếc lông vũ hay mấy lá nhỏ vào làm tổ. Chim khướu dù non hay già bắt được nuôi nhốt trong lồng ít chốt; nuôi lâu chúng sẽ dạn dĩ. Còn chim già hay chim đã biết bay đem nuôi trong lồng tỉ lệ sống rất thấp. Nếu con nào còn sống sót cũng sẽ rất nhát. Căn cứ vào những đặc điểm nêu trên ta sẽ tận dụng vào việc nuôi sinh sản có những điểm khác nhau:

a/ Nuôi chim sinh sản trong lồng

– Thiết kế lồng: trước tiên là ta tìm nơi để lồng, phải là nơi yên tĩnh, thoáng mát. Công thức làm lồng (kích cỡ tối thiểu): dài 1.5m, rộng 1.2m, cao 1.5m. Nên thiết kế 2 mái chảy như mái nhà truyền thống. Nếu có điều kiện thì làm rộng hơn càng tốt. Khung lồng có thể bằng sắt, tre, gỗ hoặc xây gạch 3 mặt. Mặt đằng trước làm khung lưới sắt. Nếu chuộng lợp mái thì lưới vuông xung quanh phải là loại lưới mắt dày, bằng kim loại không han gỉ vừa để chống chuột, vừa lâu bền. Mái chuồng có thể lợp ngói máng. Dưới chân chuồng xây gạch cao 3-3.5cm để giữ cho khung lồng đứng vững, chống chuột đào lỗ chui vào lồng. Cửa lồng rộng thích hợp thuận tiện vừa với người chui vào khi cần thiết. Nếu làm to quá khi mở cửa hay bị xổng chim. Trong lồng trồng một bụi cây không có gai, có nhiều cành lá để cho chim ẩn ban đêm (đừng trồng cây quá to chiếm hết diện tích lồng, chim không hoạt động được). Trong lồng cần treo cóng nước, cóng thức ăn, khay để thức ăn tươi như thịt, cá, tôm tép, côn trùng và một chậu nước cho chim tắm. Đáy chuồng không được làm phên để chim trực tiếp tiếp đất. Nếu nuôi khướu đẻ thì nền chuồng để một lớp đất hột có trộn mùn để tạo môi trường nuôi giun làm thức ăn sống cho chim sau này. Khi đã thả chim vào lồng, ta đưa vào lồng một ít giun quế, giun đất, dế dũi rồi rắc ít cám gạo, cám ngô và thường xuyên tưới nước gạo mới vo làm cho đất ẩm để giun dế sinh sản mạnh. Nó sẽ cung cấp mồi cho chim. Chim khướu sẽ tự lấy mỏ đào bới đất để bắt mồi.

– Ngoài trời, chịm khướu tự làm tổ nhưng nuôi trong lồng ta phải làm tổ cho nó. Khi làm tổ ta dùng lưới nilon, miếng xốp dai, xơ dừa, xơ mướp khâu thành một cái tổ hình phễu miệng rộng 8-10cm, cao cũng từng ấy rồi đính vào chậu cây trong lồng, chỗ thích hợp nhất (tránh chỗ trống quá khi chim ấp hay bị dột sẽ bỏ trứng). Đối với chích chòe than, ta dùng 1 ống bương dài 30cm, đường kính trên 10cm (vừa đút lọt nắm tay) dùng nắp vít kín 1 đầu ống, khi kiểm tra chim con ta chỉ cần mở nắp ống rất thuận tiện. Ống để chim đẻ gắn sát mái hoặc trong lùm cây. Đặt ống xong ta cho một ít lông vũ, rác nhỏ vào bên trong để làm tổ cho chim. Đối với chích chòe thì ta phải cung cấp thức ăn tươi sống trực tiếp.

(Theo sinhvatcanh)

Giọng hót của chim được dùng làm lợi khí sắc bén để biểu tỏ sức mạnh của mình trước kẻ thù và để o mái, cho nên suốt đời con chim trống nào cũng gắng sức học tập giọng hót hay.

Chúng học tập bằng cách lắng nghe những âm thanh vừa hay vừa lạ để bắt chước hót theo, với mục đích làm giàu cho âm điệu sẵn có của mình. Đó là điều chúng ta có thể kiểm chứng được. Một con khướu nuôi cạnh một con két, chỉ trong một thời gian ngắn, ta nghe được tiếng hót của con khướu có giọng két kêu. Một con hoạ mi nuôi cạnh một trại gà, y như tiếng gà thật. Một con chích choè lửa khi nuôi gần hoạ mi, dần già cũng nhiễm giọng hoạ mi …

Và điều đó cũng cho ta thấy rằng khí quản của con chim có một cấu trúc đặc biệt. Những con có cấu trúc tốt hơn thì bắt chướng tiếng người (như nhồng, két, sáo), còn các loài khác chỉ bắt chước được những tiếng động thông thường.

Vì chim có khả năng bắt chước được những âm thanh xung quanh, nên từ lâu các nhà nuôi chim ở châu Âu đã khôn khéo dùng những nhạc cụ như đàn, sáo, kèn đồng thổi cho chim bắt chước. Sau này, người ta tiến đến việc phát hành những cuốn băng (như băng nhạc) ghi lại giọng hót tiêu biểu của những con chim bậc thầy. Ai cần thì mua về tập cho chim hót. Người nuôi chim chỉ cần mở cát sét ra để chim lắng nghe và học hót.

Những nghệ nhân biết rằng giống chim hót thích bắt chước những âm thanh lạ ở chung quanh, nên họ thường tụ họp lại một nơi nào đó, treo lồng chim cạnh nhau để chúng bắt chước giọng hót của nhau mà làm giàu cho âm điệu. Những thành phố nào, quận huyện nào có mở câu lạc bộ dành cho những người nuôi chim, thì những nghệ nhân đến đó làm nơi sinh hoạt. Ngoài việc đem lồng chim của mình đến treo chung cho chim hót bắt chước giọng nhau, các nghệ nhân còn trao đổi với nhau những kinh nghiệm trong nghề nghiệp, hoặc tổ chức thi hót để việc nuôi chim theo phần hào hứng.

Nghệ thuật nuôi chim đá

Chim đá hay hoặc dở tuỳ ở từng con. Cái tài của con chim đá hay là do thiên phú, mà cũng có thể là do ở kinh nghiệm mưu cầu sự sống. Nghê nhân nuôi chim đá, tất nhiên phải cố công chọn lựa những con chim có đủ tài năng ra nuôi riêng, có khi vài chục con mới chọn dược một. Tiêu chuẩn chọn một con chim đá, thường phải xét qua những phần sau đây:

Phần đầu: Đầu chim đá trước hết phải to, phải chọn con đầu xà (đầu rắn), loại đầu hơi bằng, gần ngang với chiều của mỏ chim. Chim có loại đầu này vừa lanh lẹ, vừa lì lợn, tránh đòn hay mà trả đòn cũng lẹ.

Phần mắt: Mắt phải tinh anh, ngời sáng. Chim mắt méo mau sung hơn chim mắt tròn.

Phần mỏ: Mỏ vừa phải, chót mỏ hơi khum như mỏ sẻ. Mỏ này mổ đau, cắn mạnh.

Phần chân: Chân chim đá phải to, khoẻ, không thương tật, bàn chân lớn, ngón và móng toàn vẹn. Móng không cần dài, nếu dài phải cắt bớt.

Phần thân mình: Lớn con, dài đòn, tướng oai phong.

Phần đuôi: Lông đuôi đầy đủ, dài và dày, tạo thế đứng vững cho chim khi đá, và khi bay lên đáp xuống lách lái được dễ dàng.

Phần lông: Mỏng lông, chim đủ lửa sung sức.

Ngoại hình mà vừa ý ta mới chọn đến tài nghệ của chim. Chim đã cũng như gà đá, mỗi con có những thế đá khác nhau. Có con đá độc hiểm, nhưng cũng có con lớn đòn mà địch thủ không đau. Có con ra đòn nhanh, có con lại rề rà chậm chạp. Có con lì đòn dù thương tật nhiều cũng lăn xả vào đá tiếp, nhưng có con lại nhát đòn chưa đá đã muốn thua …

Người nuôi chim đá tất nhiên phải có cặp mắt tinh tường, phải vận dụng kinh nghiệm, chuyên môn của mình để chọn lựa ra những con chim hay, và loại bỏ những con chim dở. Việc này mình phải tự khắc khe với chính mình. Vì nếu chọn lựa không kỹ ta sẽ bị hao công tốn của do nuôi những con chim dở.

Con chim đá khi đấu đá nhờ cậy nhiều nhất ở bộ chân và phần đầu. Chân khoá, mỏ mổ … Tuy nhiên, những bộ phận khác tuy là phụ nhưng cũng phải kết hợp nhuần nhuyễn với nhau mới tạo nên những thế đá hữu hiệu được. Chính vì vậy, việc chọn lựa phải kỹ lưỡng, tính toán chi li từng chút một.

Thế đá của chim thường có những kiểu cách sau đây:

Lấy móng, lấy gối địch thủ, khoá chặt chân địch thủ bằng đôi chân rắn chắc như thép của mình, rồi dùng mỏ mổ lia lịa lên những chỗ nhược như đầu gối, ngón chân …

Khoá cổ, bóp đầu địch thủ, bàn chân kia khoá chân, khiến địch thủ như bị trói không sao cựa quậy chống đỡ nổi. Đấu đá mà tài tình như vậy thì phần thắng chắc sẽ ngã về con chim khôn.

Có con kết hợp nhiều thế trong một lúc hoặc buông thế này bắt thế kia, làm cho đối thủ múa may không kịp …

Khi đã lựa chọn được cho mình những con có vóc dáng mạnh khoẻ, có thể đá tuyệt hay thì chủ nuôi chỉ còn việc nuôi dưỡng chim, chăm sóc chim chu đáo để chim mập mạnh, sung sức (đủ lửa), và tập dượt chim đúng phương pháp để chim đủ lực mà ra thi đấu.

Thức ăn của chim đá

Chim đá do phải tập dượt nhiều lại cần phải tẩm bổ cho khoẻ mạnh thêm nên người nuôi phải cho chim hưởng một chế đô ăn uống tốt.

Tuỳ theo giống chim mà thức ăn được pha chế riêng. Nhưng dù sao thì khẩu phần của chim đá cũng bổ dưỡng hơn khẩu phần của chim hót. Tuỳ theo kinh nghiệm và ý thích của mỗi người mà công thức pha chế thức ăn có khác nhau, gần như không ai giống ai.

Chăm sóc chim đá

Chăm sóc chim đá cũng như cách chăm sóc chim hót, có khác chăng là cần mẫn và kỹ hơn một chút.

Trước hết là cho ăn uống no đủ, tắm đúng định kỳ, sau đó vệ sinh lồng, cùng những dụng cụ trong lồng như bố lồng, cóng thức ăn, cóng thức uống …

Tập dượt

Nuôi chim đá phải chú trọng đến phần tập dượt cho chim càng chu đáo càng tốt. Chim chỉ nuôi tại nhà (trừ trường hợp nhà có nuôi chim nhiều) không sao tiến bộ về mặt hót và đá được. Hằng ngày, hoặc vài ba ngày, quá lắm là một tuần một lần, ta phải đem chim đến những tụ điểm đấu chim, hoặc đến các câu lạc bộ nuôi chim để chúng có dịp nghe, thấy và học hỏi tài nghệ của các chim lạ.

Kinh nghiệm cho thấy, mỗi lần đi dượt về như vậy, chim sẽ sung hơn, hót nhiều giọng lạ hơn và hay hót hơn trước. Việc mang chim đi tập dượt tất nhiên là tốn nhiều thì giớ, và cũng lắm phiền phúc, nhưng nếu ta tự hỏi mình nuôi chim với mục đích gì, sẽ thấy thì giờ bỏ ra là hoàn toàn xứng đáng.

Dượt chim

Dượt chim là mang chim đến các tụ điểm chơi chim của một số đông nghệ nhân tụ họp, treo chim mình gần với nhiều chim lạ để chúng học hỏi những điều mới lạ của đồng loại xung quanh. Với chim hót thì nhờ vào sự tập dượt đó mà về hót hay hơn, luyến láy nhiều giọng hơn. Với chim đá thì nhờ sống cận kề với chim lạ nên hăng hái hơn, sung độ hơn. Nuôi chim đá ngày nào cũng cho chim đi tập dượt như vậy mới tốt.

Xổ chim

Xổ chim là cho chim đấu đá thực sự với chim lạ, mỗi tuần một lần để cho chim quen dần với trận mạc, đồng thời có nhiều kinh nghiệm trong việc đấu đá, do học hỏi những thế đá hóc hiểm lạ lẫm của các chim lạ. Tuần này cáp với chim này, thì tuần sau nên cáp với chim khác. Có điều là thời gian xổ chim nên thu ngắn lại so với thời gian thi đấu thực sự tại trường thi. Làm như vậy là để dưỡng sức cho chim, đồng thời tránh cho chim bị thương tích trầm trọng.

Việc xổ chim thường xuyên cũng có điều lợi là nhờ vào đó mà ta biết rõ được tài năng con chim mình hay dở ra sao để lo liệu bổ khuyết … Trong việc tranh tài cao thấp, không gì là tốt hơn “biết mình biết người”.

Trước một tuần thi đấu thực sự, ta không nên tắm cho chim, và cũng không nên xổ chim. Chim đá nên nhốt trong loại lồng tổng lực (loại lồng thật lớn) để chim tự do bay nhảy. Chim hoạ mi đá muốn ngừng hót thì nên thường xuyên phủ áo lồng, nhất là trước ngày thi đá chừng mươi ngày. Chim nuôi đá mà siêng hót thì kém sung.

Tóm lại, nuôi chim đá công phu hơn nuôi chim hót. Sự thắng bại của chim năm phần là do ở người nuôi, vì vậy nếu không đam mê, không chịu khó thì sự thất bại của chim cũng chính là sự thất bại của chính người nuôi.