So với Chích Chòe Than thì con Chích Chòe Lửa lại còn đẹp mã hơn. Hình dáng nó đẹp thon thả giống như cô nàng thắt đáy lưng ong, sắc lông trên mình cũng nổi bật như chiếc áo tứ thân nhiều màu sặc sỡ.
Chích Chòe Lửa có tên khoa học là COPSYCHUS MALABARIOUS INDICUS là loại chim rừng có giọng hót thật hay, khiến ai nghe cũng thích thú. Giọng hót của Chích Chòe Lửa mang âm vang của gió núi mưa rừng, của thác ngàn tuôn đổ… khi khoan khi nhặt, khi nhỏ khi to, nửa giống tiếng Họa Mi, nửa lẫn với giọng chim Khướu, và pha trộn với nhiều giọng chim rừng khác.
Vì vậy, có người mê Chích Chòe Lửa đến độ trong nhà lúc nào cũng nuôi đến năm bảy con, có khi vài chục con, và chỉ thích nuôi một thứ này thôi. Mặc dầu ai cũng hiểu con Chích Chòe Than và Chích Chòe Lửa được đánh giá là “con chim của nhà giàu”, vì nuôi rất nhiều tốn kém lại săn sóc mất nhiều thì giờ, không cào cào, không sâu tươi, sâu khô thì đừng mong… nó mở miệng cho một tiếng! Trong khi đó, nuôi Họa Mi, nuôi Khướu, Sơn Ca… lại ít tốn vì thức ăn không mấy cầu kỳ và đắt tiền. Với Họa Mi một tuần vài lần ăn cào cào, sâu tươi chút đỉnh cũng được, nhưng Chích Chòe Than, Chích Chòe Lửa thì ngày nào cũng phải “bơm” đúng liều lượng sâu tươi, sâu khô, cào cào chúng mới “giữ lửa”, mới sung chim, và mới chịu hót!
Tuy nhiên, tốn liền, hao sức mà có con chim hay thì đâu nghệ nhân nào lại tiếc của, tiếc công!
Xuất xứ:
Hiện nay chưa có tài liệu nào chứng minh đích xác là Chích Chòe Lửa khởi thủy là chim cảnh của vùng đất nào, chỉ có điều hiện nay chúng đã có mặt ở nhiều nước châu Á, những vùng có khí hậu ấm áp quanh năm.
Tại nước ta, miền Bắc và miền Trung không có giống chim này, vì khí hậu không thích hợp với chúng. Ngay tại miền Nam, Chích Chòe Lửa coi như là quê hương của chúng, nhưng đâu phải vùng nào cũng thấy chúng xuất hiện. Người ta chỉ bắt gặp chúng sống ở các vùng Trảng Bàng, Long Khánh, Bình Dương, Chơn Thành, Bình Long, Bù Đăng, Bù Đốp… và rải rác vài nơi ở miền Tây Nam Bộ.
Chích Chòe Lửa thích sống xa người, ít khi làm tổ trong vườn cây trái gần nhà, mà chúng thích sống trong rừng sâu nơi có nhiều cây cao hóng cả. Tuy nhiên người ta cũng dễ dàng bắt gặp chúng sống tụ tập theo các đường xe bò, xe trâu chở gỗ trong rừng. Chúng làm tổ trên các chảng ba cây dọc theo đường rừng, với tầm cao chừng ba bốn thước.
Mỗi buổi sáng, Chích Chòe Lửa hót râm rang trong rừng và hót sớm nhất so với các giống chim khác.
Hình dáng:
Chích Chòe Lửa có hình dáng thon thả, nhỏ hơn Chích Chòe Than. Chim nào có thân hình nhỏ nhắn càng được ưa chuộng bấy nhiêu. Mình thon nhỏ nhưng phần đuôi lại dài nên trông con chim càng mảnh mai, yểu điệu hơn.
Chích Chòe Lửa có ba màu lông trên mình: đầu, cổ, lưng, cánh và phần trên của đuôi màu đen. Mặt dưới của đuôi, và đốm nhỏ cuối lưng màu trắng, những phần còn lại như ức, bụng màu nâu sẫm. Nhìn con chim hơi “tối”, nhưng màu sắc lại được phân bổ hài hòa nên trông cũng hấp dẫn dễ coi. Chích Chòe Lửa có hai dạng đuôi: chim đuôi ngắn và chim đuôi dài. Đuôi ngắn chỉ dài chừng mười đến mười lăm phân tây, còn đuôi dài có thể từ hai mươi đến hăm lăm phân tây. Tùy theo ý thích của mỗi người mà chọn nuôi loại chim đuôi ngắn hay đuôi dài. Phần nhiều chim đuôi ngắn ưa múa khi hót, còn chim đuôi dài có lẽ do cái đuôi quá nặng nên ít con chim chịu múa.
Cách nuôi chim bổi:
Chim bổi Chích Chòe Lửa cũng có hai loại: chim non bắt ở tổ về và chim hơn.
Cách thuần dưỡng chim non và chim bổi Chích Chòe Lửa cũng giống như nuôi Chích Chòe Than. Thức ăn cũng giống nhau, có điều chim bổi Chích Chòe Lửa nuôi mau dạn hơn Chích Chòe Than, và nó ăn ít hơn.
Lồng chim: tùy theo con chim đuôi ngắn hay đuôi dài mà ta chọn lồng nuôi thích hợp với chúng. Với chim đuôi ngắn, ta có thể dùng lồng nuôi chim Chích Chòe Than, tức lồng 48 đến 52 nan cũng được. Nhưng với Chích Chòe Lửa đuôi dài thì phải dùng loại lồng lớn nôm na gọi là “lồng lửa” từ 68 đến 72 nan mới vừa. Với chim đuôi dài quá khổ, người la phải đặt loại lồng đến 80 nan!
Lồng chim phải đủ rộng, đủ chiều cao để con chim dễ bề xoay trở, hay nhảy. Lồng chật quá, đuôi chim sẽ bị tưa, bị gãy làm mất giá trị con chim. Hơn nữa, con chim nuôi để hót và thi hót cần phái có bề ngoài không những lành lặn, mà còn mướt mái, đẹp đẽ.
Nuôi chim thi hót: Chích Chòe Lửa có giọng hót hay, có hình dáng đẹp, nên nghệ nhân thường nuôi dưỡng để dự các kỳ thi hót. Nhiều nơi, người ta tổ chức thường xuyên thi hót Chích Chòe Lửa còn nhiều hơn việc tổ chức và thi hót Chích Chòe Than hay Họa Mi, một phần do số chim này được nuôi nhiều.
Như trên chúng tôi đã có dịp trình bày là thuần dưỡng chim con Chích Chòe Lửa dễ hơn và nhanh hơn việc thuần dưỡng Chích Chòe Than, nhưng muốn cho chim hót hay, hót “sống” thì phải tốn nhiều công sức mới thỏa màn ước muốn.
Thức ăn:
Nuôi thi hót, Chích Chòe Lửa được ăn loại thức ăn bổ dưỡng, lại có tính “nóng” để đủ lửa mà siêng hót. Thức ăn mỗi ngày gồm có:
Tất nhiên là mỗi thứ một ít, vì Chích Chòe Lửa ăn không tốn nhiều thức ăn như các giống chim khác.
Bột đậu phộng là loại đậu phộng rang rồi cán nhuyễn thành hột. Cỡ một lon hột như vậy trộn với năm hay sáu lòng đỏ trứng gà, rồi phơi hoặc sấy khô, trộn thêm một muỗng nhỏ đường cát. Hỗn hợp nhiều thứ đó gọi là hột đậu phộng trộn trứng. Mỗi con Chích Chòe Lửa mỗi ngày chì ăn hết nửa muỗng cà phê bột là nhiều.
Nhưng một lon bột trộn trứng như vậy, còn phải trộn với một lon (có thể nửa lon cũng được) sâu khô. Sâu khô cũng hóp nhuyễn trộn chung với bột, bỏ vào hộp đậy kín cho chim ăn dần. Số sâu trộn càng nhiêu càng thúc giục chim siêng hót. Sâu tươi và cào cào có thể bữa ăn bữa nghỉ hoặc vài ba ngày ăn một lần cũng được.
Trở lại phần bột đậu phộng, chúng tôi xin được lưu ý là nếu chim đang thời kỳ thay lông thì đậu phọng chỉ rang vừa chín tới, sâu khô trộn với tỉ lệ thật thấp, nhưng tăng cường lượng cào cào và sâu tươi nhiều hơn.
Trái lại, khi chim đã thay lông xong, càn thúc cho chim đủ lửa để thi đấu, đậu phộng phải rang thật vàng (gọi là vàng cháy) nhưng không được cháy. Sau đó trộn nhiều sâu khô, với tỉ lệ cao chừng nào tốt chừng nấy. Có người tăng lượng sâu khô lên đến một trăm phần trăm, tất nhiên như vậy sẽ đem lại kết quả tốt nhưng lại tốn nhiều tiền.
Tắm chim:
Việc tắm chim nuôi hót hay nuôi thi hói vần ở mức bình thường, vài ngày tắm một lần cũng được. Nhưng, tắm nắng thì dứt khoát mỗi ngày mồi phải làm. Mỗi sáng, vào khoảng tám chín giờ, ta nên đem lồng chim treo ngoài nắng độ nửa giờ để chim được đón nhận vitamin D qua ánh nắng mặt trời buổi sáng. Sau đó đem lồng chim vào treo nơi mát mẻ, miễn là không có gió lùa là được.
Dượt chim:
Chim Chích Chòe Lửa có tính bắt chước rất nhanh những giọng hót (cũng như những âm thanh lạ tai) của các chim treo chung quanh mà nó nghe được. Vì vậy muốn cho chim có nhiều giọng hót hay và lạ, ta nên mang chim đen các tụ điểm nuôi chim, mỗi ngày hoặc cách nhật để chúng được đấu hót với chim lạ.
Mỗi ngày chỉ cần bỏ ra một hai giờ là đủ. Khi về chim sẽ sung hơn, hay hót và hót hay hơn. Quí vị sẽ vô cùng ngạc nhiên khi thấv rõ được điều này, và vì vậy, tuy tốn nhiều thì giờ, nhưng bù lại ta sẽ có con chim sung sức và hót hay.
Ngoài cách dượt chim ra, có thể cho chim nghe băng cassette, trong đó thu tiếng chim Chích Chòe Lửa bậc thầy để chim nhà nghe mà bắt chước. Những băng này tuy ngoài thị trường không có bán, nhưng ta có thể hỏi mượn ở các nghệ nhân nuôi chim lão luyện trong nghề để về sang lại. Mỗi ngày, ta cho chim nghe máy độ mươi làm phút hoặc nửa giờ, chim sẽ sung lên và hót đấu theo.
Ta cũng có thể nuôi Chích Chòe Lửa mái, để khi mái “xùy* chim trống sẽ hăng hái mà hót say mê hơn
Chích Chòe Lửa mái có than hình nhỏ và sắc lông lợi hơn chim trống, đuôi cũng ngắn hơn. Ngoài ra, chim mái có cặp mắt to hơn, tròn hơn, trong khi mắt chim trống nhỏ và hơi méo. Nếu nuôi mái thì chim mái phải treo xa con trống độ năm mười thước và hai con không thấy mặt nhau. Nếu thấy được mái, trống sẽ không hót, trái lại còn bớt sung.
Tuy nhiên, không phái ngày nào ta cũng để cho chim Chích Chòe Lửa trống nghe mài tiếng “xùy” của chim mái. Chỉ nên cho chim trống nghe tiếng mái độ một tuần, rồi gởi chim mái đến nơi khác, độ một đôi tháng sau đó mới đem về… Nghĩa là hễ chim trống sung độ, đủ lửa thì “giựt” chim mái ra, để trống giữ vững phong độ của mình.
Chỉ lúc nào chim thực sự đủ lửa ta mới tính đến chuyện cho chim cảnh thi hót.