Xu Hướng 12/2023 # Nỗi Niềm Yến Cù Lao Chàm # Top 18 Xem Nhiều

Bạn đang xem bài viết Nỗi Niềm Yến Cù Lao Chàm được cập nhật mới nhất tháng 12 năm 2023 trên website Raffles.edu.vn. Hy vọng những thông tin mà chúng tôi đã chia sẻ là hữu ích với bạn. Nếu nội dung hay, ý nghĩa bạn hãy chia sẻ với bạn bè của mình và luôn theo dõi, ủng hộ chúng tôi để cập nhật những thông tin mới nhất.

Có một loài én biển đã chọn vùng biển đảo Cù Lao Chàm – Hội An làm nơi ngụ cư cả 4 mùa trong năm, thường gọi chim yến.Mùa xuân cũng là mùa chim yến sinh sản. Tổ yến được đan từ những sợi nước miếng mà chim tiết ra từ hạch dưới lưỡi. Chúng rút ruột làm tổ. Còn những sợi nước miếng màu trắng hồng được đan xen, dính vào nhau, khô lại kết thành những tổ yến hình nửa quả cầu, trông tựa vành tai ngoài (nên người ta thường gọi là tai yến).

Hang yến làm tổ ở Cù Lao Chàm- Ảnh: Đỗ Huấn

Tai yến còn thường được gọi là yến sào. Vì giàu dinh dưỡng nên yến sào là loại thuốc chữa bệnh và bồi bổ sức khỏe tốt cho con người. Hàng trăm năm trước, yến sào được coi như một mặt hàng đặc sản của xứ Đàng Trong, là một trong số loại hàng xuất khẩu chủ yếu từ thương cảng Hội An, được khai thác từ những hòn đảo ven biển Quảng Nam, Bình Định, Khánh Hòa. Song, yến sào Hội An, khai thác từ Cù Lao Chàm được đánh giá là quý hơn. Những tai yến xếp chồng lên nhau được cột bằng sợi dây ngô đồng – loài cây đặc biệt riêng có ở đảo này, làm say lòng những lái buôn từ các nước đến giao thương buôn bán… Ông Nguyễn Sự – nguyên Bí thư Thành uỷ cho biết: “Về mặt lịch sử, trước đây yến được gói bằng dây ngô đồng của Cù Lao Chàm. Chỉ cần một cái bao lác cột với sợi dây ngô đồng gửi đi là người ta biết đó là yến Hội An. Bao bì hồi xưa tuy đơn giản, dân dã nhưng bảo quản được lâu. Ở Trung Quốc, Đài Loan, Hồng Kông khi nhận được hàng xuất qua mà thấy dây ngô đồng cột bên ngoài là biết ngay đó là yến Hội An”.

Theo một số bậc lão làng hiểu nghề, cách đây vài trăm năm 1 tạ yến sào trị giá tương đương hơn 10 tạ hồ tiêu hoặc 1 tấn đường trắng. Ngày nay nhờ những công dụng của yến sào trong ẩm thực và y học nên giá trị càng cao gấp nhiều lần. Một ký yến sào loại tốt giá vài ngàn đô-la (Mỹ). Chính vì thế mà có người gọi yến sào là vàng trắng.

Nhiều năm qua, chính quyền và các ngành chức năng của thành phố luôn tìm tòi, tìm cách cải tiến các điều kiện sinh tồn của chim yến, thay đổi cách thức chăm sóc, khai thác để bảo vệ, phát triển đàn chim, ổn định và cố gắng nâng cao sản lượng thu hoạch; đồng thời không ngừng nỗ lực tìm nhiều cách tiếp cận thị trường, mở rộng mạng lưới bán buôn, đa dạng hình thức tiêu thụ để góp phần tăng thu cho ngân sách thành phố. Nhìn chung với giá trị quý hiếm mà “trời ban cho”, việc tiêu thụ mặt hàng yến sào Cù Lao Chàm luôn “thuận buồm xuôi gió”. Nhưng theo báo cáo của Phòng TC-KH thành phố, lợi nhuận sau thuế nộp vào ngân sách nhà nước từ yến có xu hướng giảm qua các năm, sản lượng năm 2023 giảm so với năm trước và nguồn thu chỉ đạt khoảng 13 tỷ đồng so với dự toán Tỉnh giao là 25 tỷ đồng.

Gian hàng hiới thiệu sản phẩm yến sào Cù Lao Chàm tại Chợ phiên Hội An- Ảnh: Đỗ Huấn

Từ thực tiễn và qua nghiên cứu, chính quyền thành phố đã nhận ra những tác động phức tạp khó lường từ biến đổi khí hậu, từ sự thay đổi môi trường xung quanh, từ sự phát triển nghề nuôi yến tự phát trong hộ gia đình ở đất liền… nên xác định nhiệm vụ tập trung trong thời gian tới là xúc tiến việc khoanh vùng, quy hoạch quản lý hoạt động nuôi chim yến; thực hiện công tác bảo vệ, xử lý các tác nhân gây hại gắn với việc nghiên cứu phát triển đàn yến đảo Cù Lao Chàm; triển khai các hoạt động tinh chế sản phẩm từ yến để tạo giá trị tăng thêm từ yến. Bí thư Thành ủy Kiều Cư cho biết, năm 2023 này Hội An sẽ tổ chức đấu giá công khai, minh bạch về thu nhập từ yến. “Phải làm sao đó kêu gọi các nhà đầu tư chế biến yến của chúng ta trở thành thức ăn và thức uống cao cấp, bởi vì sơ chế thì không bao giờ chúng ta có nguồn thu lớn được mà phải qua tinh chế và phải chế biến trở thành thức ăn, thức uống cao cấp, đồng thời phải giữ được thương hiệu yến của Hội An”, ông Cư nói.

Với một sản phẩm đặc trưng, hiếm có ở vùng biển đảo Cù Lao Chàm đang phát triển nhanh và đầy lạc quan về du lịch, nếu chỉ dừng lại với giá trị thương mại hiện có quả chưa thể hài lòng. Cần tăng cường nâng cấp yến sào thành một sản phẩm du lịch, một sản phẩm ẩm thực đặc biệt để đáp ứng nhu cầu đa dạng của du khách “hạng sang” và tăng thêm giá trị sản phẩm.

Trong những năm qua, UBND thành phố đã chỉ đạo Đội quản lý khai thác yến sào Hội An phối hợp với các ngành chức năng nỗ lực mở thêm được một số điểm bán lẻ yến sào trong thành phố nhưng chừng đó là chưa đủ, mặt khác phương thức hoạt động cũng chưa thực sự năng động, linh hoạt nên hiệu quả cầm chừng. Trong khi đó, theo ý kiến của một số chuyên gia nghiên cứu bảo tồn biển, hiện nay khách du lịch rất thích đến Cù Lao Chàm để được thưởng thức món ăn cua đá vì họ cho rằng đây là món đặc sản chỉ có ở nơi này dù rằng giá thành khá cao (chừng từ 700 ngàn đồng trở lên/1kg (khoảng 4 – 5 con)). Thực tế, cua đá là loài sinh vật có nhiều ở vùng biển đảo nước ta nhưng nhờ chính quyền thành phố và Ban quản lý bảo tồn biển Cù Lao Chàm có các biện pháp quản lý, bảo tồn chặt chẽ, hợp lý kết hợp tốt với công tác truyền thông nên hiệu quả quảng bá được nâng cao, tạo cho cua đá trở thành sản phẩm lạ và hiếm. Thạc sĩ Lê Ngọc Thảo – Trưởng Ban Thư ký Ban quản lý Khu dự trữ sinh quyển Cù Lao Chàm – Hội An nói: “Hiện nay, con cua đá đã rất nổi tiếng. Một vị đại biểu từ khu Cồn Cỏ nói rằng, ở đảo Cồn Cỏ con cua này rất nhiều nhưng tại sao con cua của chúng tôi không ai biết bằng con cua Cù Lao Chàm. Đó là lý do mà chúng ta đã thành công trong việc vừa nghiên cứu vừa phát triển sinh kế và đặc biệt là truyền thông cho con cua này”.

Phải chăng đó cũng là kinh nghiệm có thể chia sẻ trong việc nâng cao giá trị sản phẩm yến sào Cù Lao Chàm – Hội An.

Đỗ Huấn

Bảo Tồn Phát Triển Chim Yến Cù Lao Chàm

Tác giải: Bác Tư Chung Nguồn từ: www.toyenvietnam.vn Tầm Cao Việt chia sẽ bài viết của Bác Tư để nhiều đọc giả tham khảo. Rất cám ơn Bác Tư về bài viết nhiều! Bài viết, được viết từ lâu với mong muốn đề đạt lên Chính quyền và các cơ quan quản lý TP. Hội An, tỉnh Quảng Nam… một số hiểu biết của người làm nghề kỹ thuật nuôi yến. Mong muốn được chính quyền TP. Hội An hiểu được tâm tư nguyện vọng là mong nghề yến Cù Lao Chàm vẩn mãi mãi và mãi mãi là tạo ra sản vật tự nhiên quí hiếm vượt trội hơn ở hầu hết các nước Đông Nam Á. Nay, nhân ngày giổ tổ Hùng Vương 10/3 ÂL và cũng được xem là ngày giổ tổ của Nghề Yến VN, với lòng kính cẩn hướng đến ngày giổ tổ và giổ nghề, tôi xin được viết vài lời thỉnh nguyện đến vùng đất mà hai bên bờ sông Thu Bồn có những cách đồng lúa mênh mông cùng với dãy Trường Sơn xa xa trùng trùng điệp điệp rừng cây bụi, rừng nguyên sinh, nơi sản sinh sức tải môi trường vô cùng phong phú và dồi dào nguồn mồi ăn cho chim yến, kết tụ thành những tổ yến đẹp, có chất lượng cao, nổi tiếng là sản vật quí hiếm từ ngàn năm trước. Và không phải nói quá là từ dòng chim yến quí (do những biến đổi hoàn cảnh sinh sống tại chổ) cho ra những tổ yến lớn và nặng hơn những tổ yến có ở trên khắp vùng miền đất nước VN và các nước Đông Nam Á.

Chất lượng và sản lượng tổ yến Hội An sẽ tăng theo năm tháng đem lại sự thịnh vượng cho TP. Hội An, một thành phố du lịch sinh thái… , nguồn thu ngân sách từ yến Hội An sẽ lớn giúp TP. Hội An phát triển lớn mạnh và giàu đẹp

Và được biết ngày này, TP. Hội An có tổ chức lể hội, có chương trình giới thiệu yến Hội An sản vật quí báu này đến khách du lịch trong nước và ngoài nước. Tổ Yến Hội An/ Yến sào Cù Lao Chàm Hội An đã là thương hiệu yến sào nổi tiếng của đất nước Việt Nam và của cả vùng Đông Nam Á, được xưng tụng là King nests. Từ ngàn xưa và đến cận đại, yến sào Hội An đã là sản vật quí hiếm cho giới vua chúa, quí tộc, thượng lưu thưởng thức. Ngày nay, yến sào Hội An được giới tiêu dùng ở Hong Kong, Ma Cao và Trung Hoa ưu ái săn tìm để thưởng thức trước hai nguồn yến đảo của Việt Nam là Yến sào bán đảo Phương Mai Bình Định và yến sào của các đảo yến Khánh Hòa.

Các nhà Khoa học chưa ai phân định rõ tính nổi trội của yến đảo trung bộ VN so với yến đảo của các nước Đông Nam Á khác. Đặc tính nổi trội của Tổ Yến Hội An được giới quý tộc, thượng lưu và các doanh nhân Hong Kong, Ma Cao đánh giá theo truyền thuyết và khả năng cảm nhận của người thưởng thức. Gía trị của Yến sào Hội An được cảm nhận từ hình dáng đến màu sắc. Bên cạnh những tổ yến được gọi là yến Thiên, yến Quang, yến Hồng ở Cù Lao Chàm còn có yến Huyết nổi tiếng trên thế giới với số lượng hiếm hoi vài kg cho hai đợt khai thác mỗi năm.

Thành phố Hội An thuộc tỉnh Quảng Nam, có tổng diện tích tự nhiên 61,71 km2, nằm bên bờ Bắc hạ lưu sông Thu Bồn. Cách đất liền 18 km là cụm đảo Cù Lao Chàm nằm trên biển Đông, với diện tích 15,49 km2,chiếm 25,1% tổng diện tích tự nhiên toàn TP. Hội An. Cù Lao Chàm bao gồm nhiều hòn đảo lớn nhỏ: Hòn Lao, Hòn Dài, Hòn Mồ, Hòn Ông, Hòn Tai, Hòn Lá, Hòn Khô (Khô Mẹ, Khô Con), Hòn Nồm. Các hòn đảo này quần tụ thành hình cánh cung hướng mặt ra Biển Đông, như bức bình phong che chắn cho đất liền. Cù Lao Chàm- Hội An đã được UNESCO công nhận là Khu dự trữ sinh quyển thế giới (ngày 26/5/2009).

Cù lao Chàm và vùng Hội An có hai mùa. Mùa khô từ khoảng tháng 2-tháng 8. Mùa mưa kéo dài từ tháng 9, tháng 10 đến tháng giêng năm sau. Về chế độ nhiệt, mùa đông nhiệt độ trung bình khoảng 23 – 24oC, nhiệt độ thấp nhất tuyệt đối khoảng 15 – 20oC, đặc biệt và ít khi xuống đến 11oC (xuất hiện vào tháng 12, tháng 1). Mùa hạ – mùa khô, nhiệt độ trong các tháng tương đối đồng đều nhau từ 28 – 30oC, cao tuyệt đối 39 – 40oC, thấp tuyệt đối 21 – 23oC. Số giờ nắng trung bình trong năm 2.158 giờ, cao tuyệt đối trong năm là 2.976 giờ và thấp tuyệt đối trong năm là 1.440 giờ. Độ ẩm không khí mùa đông 82 – 84%, mùa hạ giảm còn 75 – 78%. Lượng mưa trung bình hàng năm 2.069mm, phần lớn tập trung vào mùa đông – mùa mưa, trung bình mỗi năm có 120 – 140 ngày mưa. Lượng mưa cao tuyệt đối là 3.307 mm, thấp tuyệt đối là 1.110mm. Tháng có mưa nhiều nhất là tháng 9,10 trung bình 1.122mm, từ tháng 9 đến tháng 12 tổng lượng mưa chiếm 70 – 80% lượng mưa cả năm. Vào mùa khô từ tháng 2 – 8, lượng mưa trung bình dưới 100mm, chỉ có khoảng 8 ngày mưa một tháng. Vùng nội địa bên trong đất liền của cù lao Chàm là vùng đồng bằng được hệ thống sông ngòi khá phát triển gồm sông Thu Bồn, sông Tam Kỳ và sông Trường chúng tôi cắt tạo ra những bình nguyên cây trồng, ruộng lúa… xa nữa là vùng rừng đặc dụng Sông Thanh là khu bảo tồn lớn của khu vực Trung Trường Sơn. Bên kia phía Bắc đèo Hải Văn từ Huế đi ra các tỉnh phía Bắc là vùng rừng cây bụi, rừng nguyên sinh, rừng đặc dụng… nơi có sức tải môi trường tự nhiên sản sinh nguồn côn trùng môi ăn vô cùng phong phú và dồi dào chủng loại. . Nguồn thức ăn dồi dào, phong phú chủng loại ; môi trường địa lý thiên nhiên nhiệt độ, ẩm độ thuận lợi nên chim yến quần tụ về Cù lao Chàm sinh sống tạo ra quần thể chim yến Hội An và phát triển đàn nhanh chóng.Chim yến ở đây lớn con hơn trọng lượng 14,5-14,8 gr/con so với chim yến miền Nam từ bán đảo Phương Mai chỉ nặng 13,4-13,8 gr/con. Tổ yến Hội An cũng lại lớn hơn, độ rộng góc tổ 69 mm, độ dài mép tổ 60 và độ dày lồng tô11 mm, trọng lượng 12 gr so với yến sào Khánh Hòa là 65,9/56,2/10,8 mm và 11 gr còn yến bán đảo Phương Mai 64/60,9/10 mm và 10 gr. Và từ ngàn xưa, cù lao Chàm mà tập trung là ở các Hòn khô ( hòn mẹ) Hòn Lao, Hòn Tai là nơi chim yến đến tập trung sinh sống, tạo ra quần thể chim yến Cù Lao Chàm/Hội An. Sản lượng ghi nhận vào năm 1996 ( tài liệu Nguyễn Quang Phách 1999) là khoảng 800-900 kg và tăng dần đến năm cao nhất là 2008 là gần đạt 1,2 tấn có giá trị thương phẫm trên 100 tỷ/năm. Tuy nhiên từ sau năm 2011, sản lượng thu hoạch sụt giảm, doanh thu trong vài năm trở lại đây chỉ còn 80 tỷ/năm ( số liệu do tác giả dựa vào thực tế thống kê). Vậy điều gì tác động đến việc sụt giảm sản lượng tổ yến cù lao Chàm.

1/- NGUYÊN NHÂN TÁC ĐỘNG DẨN ĐẾN SỰ SỤT GIẢM TỔ YẾN CỦA CÙ LAO CHÀM. Các nhà KH-KT trong nghề Điểu học nhận định có 3 nguyên nhân chính là (1) Kỹ thuật khai thác không có khả năng giúp chim yến tăng đàn với tỷ số cao được (2) Vùng môi trường sản sinh côn trùng mồi ăn của chim yến bị thay đổi, những vùng ven biển trước đây không còn phong phú dồi dào nữa, chim phải bay xa, xa hơn để kiếm mồi ăn. (3) Sự hiện diện và mỗi năm mỗi tăng số lượng nhà yến gấp 200-300% ở dọc hai ven bờ các sông Thu Bồn, Tam kỳ và Trường Thanh Quảng Nam và nhất là vùng Đà Nẳng và các tỉnh phía Bắc đèo Hải Vân. Nguyên nhân (1) là không thể thay đổi cách khai thác mỗi năm 2 lần mà 2 nguyên nhân còn lại (2) và (3) tác động rất lớn đến quần thể chim yến Hội An số lượng giãm sút dẩn đến doanh thu giảm. Và 2 nguyên nhân này chỉ có mỗi năm mỗi tăng lên, không có biện pháp nào ngăn chận được dù là biện pháp hành chánh. Vì 2 lý do chính, chim yến là loài di thực nơi nào có thức ăn dồi dào phong phú là chúng tìm đến và chim tơ khi đến tuổi trưởng thành lập gia đình không ở lại nơi chim bố mẹ sinh ra chúng. .. và đây cũng là lý do chính những nhà yến ở trong đất liền Quảng Nam, Quảng Ngãi, Đà Nẳng… và các tỉnh phía Bắc đèo Hải Vân , nhà yến mỗi năm tăng lên 300-400% mà chim yến vẩn về ở và nhiều. Chim yến từ các đảo Cù Lao Chàm, bán đảo Phương Mai, đảo yến Quảng Bình, đảo yến Quảng Ngãi và Vịnh Hạ Long , chim tơ trên đường đi săn mồi tìm thức ăn chúng đến và ở lại. Qua khảo sát và tìm hiểu thì nếu không có nhà mọc lên ở các tỉnh phía Bắc đèo Hải Vân thì mỗi năm đến hẹn lại lên từ tháng 5 dl chim yến từ Cù Lao Chàm, bán đảo Phương từng đàn ra săn mồi ở phương Bắc và chúng ở lại các hang động ở các núi , các nhà hoang. Và nếu gặp những trận rét đậm, rét hại nặng, không có mồi ăn , chúng chết . Và điều này lập đi lập lại như đúng một lập trình. Như vậy, có thể nói, lợi từ lộc chim yến Hội An và các đảo biển khác chảy ra các tỉnh phía Bắc và sâu vào nội địa vùng Đà Nẳng, Quãng Nam, Bình Định. Người dân Hội An không nhận hưởng lộc này…. Vì họ được có cách nào, xoay xở cách nào để có 1 nhà yến ở TP. Hội An mà danh chánh ngôn thuận họ được hưởng lộc từ lộc chim yến. Và một thực tế đáng buồn là vừa rồi tôi đứng dưới chân cầu Cửa Đại nhìn ra Cù lao Chàm, tôi đứng trên bờ sông đất Duy Xuyên vùng đất mà xây nhà yến không khó khăn gì và bên kia cửa sông Cửa Đại Điện Bàn cũng như vậy, không khó như trong TP. Hội An.

2/- BIỆN PHÁP NÀO NGĂN CẤM. Quê ngoại tôi ở vùng Điện Bàn và Duy Xuyên hai bờ sông thu bồn. Tôi cũng hay lang thang vài lần ở khu phố cổ Hội An và rất ngạc nhiên trên các đường phố nhỏ này không thấy bóng dáng của tổ yến Hội An để bán cho du khách và cũng rất đổi kinh ngạc khi không tìm thấy dấu vết của những nhà yến được mọc lên trên đất TP.Hội An (thực tế cũng có một, hai nhà nhưng cấu trúc thay đổi và vắng tiếng gọi chim về). Rất khác và hoàn toàn khác với 2 địa điểm nổi tiếng yến đảo là Nha Trang và Qui Nhơn, có vài chục sạp, chổ bán yến và cũng là tại tỉnh Quảng Nam dọc 2 bờ sông Thu Bồn, Tam Kỳ và Trường Thành là có nhiều nhà yến, Đà Nẳng và các tỉnh phía Bắc có nhiều nhà yến và có rất nhiều. Hỏi ra thì mới thấm , để bảo vệ nguồn thu từ tổ yến, có quan niệm nên không có nhà yến ở TP.Hội An để giử chim của cù lao Chàm không bị mất ,nhưng yến Hội An lại bị mất , chúng đi về những phương trời xa khác. Nguồn lực kinh tế quí giá của Cù lao Chàm Hội An không được nhân dân TP. Hội An nhận hưởng mà chuyển đến nhân dân các tỉnh vùng miền lân cận hưởng lộc… chỉ vì lý do là Thành phố sinh thái. Không biết vùng chim yến sống có tác động tốt đến môi trường sinh thái hay gây tác động xấu. Theo tôi thì vùng chim yến sống không gây tác động môi trường sinh thái xấu đi mà còn có nhiều lợi ích tốt về sinh thái. Điều chắc chắn rằng nhiều nhà yến ở các vùng miền lân cận có tổ yến giống như tổ yến đảo Cù lao Chàm về độ lớn, độ đẹp hình dạng.

3/- LỢI ÍCH KINH TẾ NẾU TP. HỘI AN CHO PHÉP NHÂN DÂN ĐƯỢC XÂY NHÀ YẾN. . Gỉa sử một ngày nào đó ở Hội An có nhà yến mọc lên và chim yến Cù Lao Chàm sau khi săn mồi tìm thức ăn ở vùng Quảng Nam, Đà Nẳng … một số những chim tơ sẽ định cư tại một số nhà yến ở Hội An. Và điều sẽ xây ra là thợ xây dựng sẽ có nhiều việc , nhiếu điểm có 5-7 người ngồi tụ lại lấy những sợi lông chim và sấy khô tổ, và sẽ có nhiều cửa hàng bán tổ yến Hội An và quan trọng hơn nữa nhiều du khách đến đây sẽ thưởng thức món chè yến đậm đà hương vị yến Hội An, sóng sánh màu thạch bích và đường phèn Quảng Ngãi. Nghỉ đến này đó tôi vui mừng.

5/- BIỆN PHÁP BỔ SUNG NGUỒN CHIM YẾN NHÂN TẠO VÀ NGUỒN SỐNG CỦA CHIM YẾN Khó có thể thay đổi 3 nguyên nhân làm sản lượng tổ yến của cù lao Chàm mỗi năm mỗi sụt giãm. Hiện nay chỉ có biện pháp bổ sung vào các hang yến cù lao Chàm nguồn chim yến tơ ấp nuôi nhân tạo như các đảo yến Khánh Hòa đang làm. Ở Cù lao Chàm mỗi năm thu 2 lần tổ, buộc phải bỏ nguồn trứng chim yến và chim non. Sao không sử dụng nguồn trứng và chim non khi thu hoạch tổ yến để thực hiện việc bổ sung nguồn yến tơ vào các hang động yến cù lao Chàm… mất đi mỗi năm , ngăn chận đà sụt giảm yến sào Hội An.

Hôm nay và rồi sẽ đến ngày giổ tổ Hùng Vương và giổ tổ nghề yến, TP. Hội An có tổ chức những lể hội, trong đó chắc sẽ có giới thiệu và tôn vinh yến đảo Cù Lao Chàm. Do ở xa, không có điều kiện, tôi xin được thắp nén hương trầm của núi rừng linh thiếng đất Quảng nhớ đến ngày giổ tổ Hùng Vương và giổ tổ nghề yến, nhớ về những bậc tiên liệt đã khai sinh yến Hội An với biết bao gian truân, nhọc nhằn của nghề yến thiên nhiên. Xin kính cẩn.

Cứu Hộ Chim Yến Trên Đảo Cù Lao Chàm

TP.Hội An đang nỗ lực cứu hộ chim yến sinh sống trên đảo Cù Lao Chàm nhằm cải thiện tình trạng sụt giảm nghiêm trọng nguồn lợi yến sào được mệnh danh là “vàng trắng” của xứ Quảng.

Một góc hang Mũi Dứa Cù Lao Chàm.

Mỗi mùa khai thác yến tại Cù Lao Chàm đều ảnh hưởng đến trứng và chim yến non.. Ảnh: Q.H

Mỗi năm, yến sào tại đảo Cù Lao Chàm được khai thác 2 vụ. Vụ 1 khai thác từ ngày 15 đến ngày 30.4, thu hoạch tổ và bỏ trứng, vụ 2 khai thác từ ngày 15 đến ngày 30.8, thời điểm chim con đã rời khỏi tổ. Trong quá trình chim mẹ ấp trứng và chăm sóc chim con ở vụ 2, do nhiều yếu tố tác động, một số tổ bị rơi rụng và chim non bị rơi ra khỏi tổ. Chim yến con rơi ra gần như không có cơ hội sống sót, hiện tượng này có xu hướng ngày càng gia tăng, đặc biệt là tại những hang có mật độ tổ cao. “Trong quá trình chim yến nuôi con ở vụ 2 thì số chim con rơi khỏi tổ khá nhiều, trên vài nghìn con. Đây là một trong những nguyên nhân làm suy giảm đàn yến của Cù Lao Chàm. Xuất phát từ tình hình đó, chúng tôi cùng một số nhà khoa học trên địa bàn xúc tiến một đề tài nghiên cứu và đề xuất giải pháp để cứu hộ chim non rơi khỏi tổ. Hy vọng đề tài sẽ xây dựng được mô hình cứu hộ chim non” – kỹ sư Huỳnh Ty, Đội phó Đội Quản lý và khai thác yến Hội An chia sẻ.

Giải pháp cứu hộ

Kỹ sư Huỳnh Ty cho biết thêm, đề tài nghiên cứu khoa học cấp tỉnh trong thời gian 2 năm, từ nay đến năm 2023 là “Kỹ thuật xây dựng nhà nuôi và nhà tập bay để cứu hộ chim yến đảo Cù lao Chàm” với mục đích cứu hộ các chim non bị rơi khỏi tổ, giúp chúng tiếp tục phát triển để bay theo đàn, tăng tỷ lệ chim non tái đàn mỗi năm. Qua khảo sát tất cả vị trí tại 10 hang yến ở đảo Cù Lao Chàm, Đội Quản lý và khai thác yến Hội An đã chọn hang Mũi Dứa, một hang mới cải tạo để dẫn dụ chim yến nằm bên cạnh hang Cả để xây dựng khu cứu hộ. Nhà nuôi được xây gạch, tường dày 20cm, nền láng xi măng; trụ bê tông cốt thép, sàn bê tông cốt thép dày 12cm, trên sàn là hồ chứa nước ngọt với mực nước từ 40 đến 50cm. Trong nhà lắp đặt hệ thống nuôi côn trùng, nguồn cung cấp thức ăn cho chim. Sau khi chim được cứu hộ, vào giai đoạn chim chuyền, chim tự chuyển qua giai đoạn tập bay, đồng thời bổ sung thêm một số thức ăn để tập cho chim tự bắt mồi trong tự nhiên.

PGS-TS. Đinh Thị Phương Anh (Đại học Đà Nẵng) cho rằng, nhà thực nghiệm cứu hộ chim yến non nên ở vị trí một trong các đảo có chim yến làm tổ, gần hang có mật độ tổ yến cao và được xây dựng theo kiểu bán hoang dã, gần các đảo có phủ kiểu thảm cây bụi và trảng cỏ, có hệ côn trùng phong phú, đặc biệt là phải gần nguồn nước ngầm, có hệ nước mặt tự nhiên hoặc nhân tạo. Yến rất nhạy cảm với mùi lạ, âm thanh lạ, độ ẩm và nhiệt độ thay đổi. Do đó, môi trường bên trong quyết định 50% sự thành công của nhà yến; nên cứu hộ trứng và chim non ở vụ 1, cứu hộ tối đa số lượng cá thể chim non khỏe mạnh ở vụ 2; nhà tập bay nên liên thông với nhà nuôi. Cả nhà cứu hộ và tập bay của chim yến non phải tạo môi trường an toàn cho chim bằng cách tiêu diệt địch hại và tránh những loài vật có hại như chuột, dơi, rắn, nhện, ong, kiến…

Biện pháp kỹ thuật

“Để cứu hộ, việc đầu tiên là phải xây dựng quy trình cứu hộ chim yến non rồi quy trình tập bay để tái nhập vào đàn cho chúng. Để có cơ sở, phải xây dựng nhà thực nghiệm để đánh giá hiệu quả của quy trình. Theo tôi, mô hình thực nghiệm càng gần với tự nhiên càng tốt và phải đảm bảo các điều kiện cung cấp nguồn thức ăn và nguồn nước cho chim yến. Sau này sẽ có nhiều giải pháp kỹ thuật khác nhưng để nhanh chóng phục hồi đàn yến thì đó là giải pháp đầu tiên”.(PGS-TS. Đinh Thị Phương Anh – Đại học Đà Nẵng)

Trên cơ sở mô hình cứu hộ đã triển khai tại Khánh Hòa, kỹ sư Nguyễn Xuân Viễn – Công ty Yến sào Khánh Hòa cho biết, công ty hiện quản lý 33 đảo yến với 173 hang và từng bước nghiên cứu hoàn thiện quy trình cứu hộ chim yến ở các đảo trong toàn tỉnh. Trong quá trình nuôi chim cần phải thường xuyên kiểm tra tình trạng sức khỏe, màu sắc chim con. Đặc biệt phải quan sát phân chim để đánh giá tình trạng sức khỏe chim nuôi. Lưu ý là khi chim khỏe, phân chim có hai khổ màu trắng đen; chim yếu, phân có nước, có mùi tanh, chim có triệu chứng rối loạn tiêu hóa. Đối với những con này phải tách biệt sang chuồng riêng biệt, tránh lây nhiễm những con khỏe và được chăm sóc riêng. Kỹ sư Nguyễn Xuân Viễn nêu kinh nghiệm: “Thức ăn luôn đảm bảo tươi, sạch và được bảo quản nơi thoáng mát, giai đoạn chim dưới 30 ngày tuổi khi cho ăn phải được cắt nhỏ, phù hợp với cỡ miệng chim. Thao tác cho ăn phải cẩn thận, tránh không để thức ăn dính miệng. Ngoài ra phải luôn đề cao phòng chống địch hại để đảm bảo đàn chim nuôi, kết hợp khi cho ăn tiến hành cho chim uống nước 2 – 3 lần/ngày”.

PGS-TS. Trương Xuân Lam – Viện Sinh thái và tài nguyên sinh vật cho biết, nguồn thức ăn cho chim yến là vấn đề rất quan trọng. Ở đâu có cây cối, rác rưởi, phế thải nông – lâm nghiệp, có côn trùng là có thức ăn cho chim yến. Thường các côn trùng này bị cuốn và bay theo các luồng gió, luồng không khí và chim yến lợi dụng việc này để thu bắt con mồi. PGS-TS. Trương Xuân Lam cho biết: “Qua nghiên cứu đã xác định được 21 loài có trong dạ dày chim yến, các loài sâu hại 11 loài và 10 loài sâu trên cây trồng”. Còn PGS-TS.Nguyễn Lân Hùng Sơn (Khoa Sinh học, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội) thì đề nghị, Hội An cần chủ động phối hợp với các đơn vị nghiên cứu và sản xuất để hợp tác phát triển trong thời gian tới. Bên cạnh tạo nguồn thức ăn nhân tạo cho nuôi chim yến, cần chú trọng quy hoạch vùng kiếm ăn tự nhiên của chim ở các vùng ven bờ thuộc Quảng Nam và Đà Nẵng. “Việt Nam đã xây dựng các mô hình cứu hộ trên đất liền, gắn liền giữa các nhà yến với hệ thống cứu hộ, nhân nuôi, tập bay cho chim yến và Công ty Yến sào Khánh Hòa đã hoàn chỉnh mô hình này. Nhưng trên đảo và làm trực tiếp trên điều kiện bán hoang dã thì Việt Nam chưa có. Nếu chúng ta hoàn thiện được mô hình thì không chỉ có ý nghĩa riêng với Cù Lao Chàm – Hội An mà nó sẽ tạo ra một mô hình để áp dụng trên toàn bộ hệ thống đảo duyên hải, dọc bờ biển. Đấy là cái mà chúng tôi rất kỳ vọng mặc dù điều kiện nghiên cứu trên đảo đòi hỏi phải nỗ lực rất lớn và khắc phục rất nhiều khó khăn, kể cả kinh phí lẫn nguồn nhân lực” – PGS-TS.Nguyễn Lân Hùng Sơn nói.

Hy vọng, giải pháp cứu hộ chim non để tái hòa nhập đàn này sẽ sớm được áp dụng vào thực tế, góp phần tăng số lượng đàn yến trắng tự nhiên, từ đó nâng cao sản lượng tổ, tăng nguồn lợi từ yến sào Cù Lao Chàm – Hội An.

QUỐC HẢI

Ra Cù Lao Chàm (Quảng Nam) Khám Phá Hang Yến

Nói đến yến, người ta nghĩ đến Khánh Hòa bởi đây được mệnh danh là xứ “rừng trầm, biển yến”. Tuy nhiên, ở miền Trung, ngoài Khánh Hòa, cù lao Chàm – Quảng Nam cũng là một nơi rất nhiều chim yến tập trung sinh sống.

Hàng chục năm trước, hang yến là vùng bất khả xâm phạm, nhưng nay, hang đã mở cửa để khách tham quan, tạo thêm điểm du lịch mới ở cù lao Chàm. Đến đây, du khách vừa khám phá nghề nuôi yến lấy tổ, vừa tìm hiểu việc thờ tổ nghề yến trên đảo.

Giã từ Cửa Đại đầy thơ mộng và quyến rũ của phố Hội, tàu lướt sóng đưa chúng tôi ra cù lao Chàm- vùng đất mang dấu tích của người cổ đại cách nay hàng ngàn năm và hàng trăm năm trước là cảng biển quan trọng giao du với phương Tây. Thay vì dừng lại khám phá vẻ đẹp viên mãn của cù lao này, chúng tôi lại tiếp tục ghép đoàn trên chuyến tàu khác để ra hang yến- một tour du lịch mới lạ, hấp dẫn với những trải nghiệm thú vị.

Từ xa xưa, hẻm núi của các đảo xung quanh cù lao Chàm đã có loài yến cư ngụ. Chúng làm tổ trên các vách đá, sâu trong khe núi. Người dân bản địa bất kể mạng sống, leo lên những vách đá cheo leo ấy lấy tổ yến dâng vua chúa. Và ngay từ khoảng thế kỷ 17, triều đình nhà Nguyễn đã chú ý đến nghề yến khi phân bổ ông Hồ Văn Hòa làm “Quản linh tam tỉnh yến hộ”, quản lý hoạt động khai thác tổ yến ở Quảng Nam, Bình Định và Khánh Hòa. Riêng Hội An, yến được khai thác chủ yếu ở các đảo nhỏ trong quần đảo cù lao Chàm, như: hòn Khô, hòn Tò Vò, hòn Lao…

Ra xa bờ, nhất là phía Đông hòn Lao, sóng to gió lớn. Con tàu nhấp nhô theo từng đợt sóng. Khu vực này không có những bãi cát trắng mịn màng như Cửa Đại hay cù lao Chàm. Thay vào đó là những khối đá ngàn đời hiên ngang, vững chãi trước mưa gió và sóng biển. Khách không khỏi trầm trồ trước những khe núi hiểm trở, nơi chim yến đến làm tổ, trú ngụ và sinh sản. Nhìn từ xa, hang yến chỉ là một khe nứt hẹp từ mặt biển lên đến gần đỉnh núi, cao đến hàng chục mét. Đến gần, mới thấy miệng hang rộng rãi. Chim yến từ biển bay vào đây làm tổ bằng nước miếng của mình rồi sinh và nuôi con cho đến khi chúng biết bay.

Những người khai thác tổ yến phải ở lại hang nhiều tháng ròng để chăm sóc tổ. Người ta làm những giàn giáo bằng tre nối với nhau cao hàng chục mét lên tới miệng hang. Hằng ngày, họ leo lên giàn tre đó tiếp cận tổ, phun sương cho tổ ẩm, dễ khai thác. Công việc cực nhọc và nguy hiểm nhưng mỗi tổ khai thác được chỉ nặng khoảng 10 gram, thường khoảng 100-120 tổ mới được một kg. Mỗi kg tổ yến có giá hàng chục triệu đồng; loại tốt có khi giá lên đến 2-3 lượng vàng.

Du khách tự do khám phá hang yến và tìm hiểu về nghề truyền thống hàng trăm năm của xứ cù lao. Những giàn giáo bằng tre để thợ chăm sóc tổ, khai thác yến không khỏi khiến du khách “lạnh lưng” bởi tính mạo hiểm và bất trắc của nghề này. Nhiều công nhân khai thác yến tâm sự: Phụ nữ lấy chồng làm nghề yến cũng như lấy chồng đi biển, “hồn treo cột buồm”.

Lịch sử hình thành nghề, miếu tổ và những câu chuyện kể về các bậc tiền hiền, khai cơ lập nghiệp mang đến cho khách nhiều cung bậc cảm xúc, nhất là đạo lý sống nhân ái yêu thương của cư dân làng đảo. Tại bãi Hương, du khách còn có thể trải nghiệm cuộc sống của làng nghề chài lưới qua loại hình du lịch homestay hoặc lang thang trên các ngả đường lộng gió biển. Và du khách cũng không nên bỏ qua cơ hội khám phá vẻ đẹp hoang sơ của bãi Nần, bãi Xếp, bãi Ruộng bên cạnh những bãi vốn đã nổi tiếng như bãi Ông, bãi Chồng, bãi Bấc.

Theo Báo Cần Thơ

Gian Nan Nghề Khai Thác Yến Sào Cù Lao Chàm

Cù Lao Chàm được thiên nhiên ban tặng trăm ngàn của ngon vật lạ, trong đó yến sào là một loại thực phẩm cao cấp, vừa là dược liệu quý được xem là “vàng trắng” của thành phố Hội An, tỉnh Quảng Nam. Để có sản phẩm quý này, những người thợ khai thác yến sào Cù Lao Chàm đã phải lao động nhọc nhằn và luôn đối mặt với hiểm nguy.

Truyền thuyết Cù Lao Chàm kể loài chim này hoá thân từ nàng Yến, một cô gái làng biển sống với cha mẹ già, bỗng gặp cơn hồng thuỷ cuốn trôi làng mạc, chỉ gia đình nàng sống sót trôi dạt vào đảo nhỏ, cha mẹ nàng đều ngất đi vì đói khát, kiệt sức. Để cứu cha mẹ, nàng lê đi khắp đảo tìm thức ăn, nước uống nhưng chỉ gặp toàn đá. Rốt cuộc, nàng chỉ tìm thấy một lát khoai khô nhỏ nằm mắc kẹt trong khe đá, bèn đem về mớm cho cha mẹ, cùng với cả nước bọt của nàng. Cứu được cha mẹ thì nàng kiệt sức chết. Mấy năm sau trên đảo xuất hiện 1 loài chim nhỏ cứ bay quanh quẩn bên ngôi mộ của người con gái hiếu thảo, đó là chim yến.

Nghề khai thác tổ chim yến trong các hang đảo ở Cù Lao Chàm (Hội An) đã có từ rất lâu. Dưới thời nhà Nguyễn, nghề khai thác yến sào của làng Thanh Châu có những đóng góp to lớn trong giao thương kinh tế của xứ Quảng, đồng thời góp phần bảo vệ chủ quyền ở vùng biển đảo Việt Nam.

Giữa mùa xuân khi chim yến làm tổ xong cũng là lúc bắt đầu vào mùa khai thác tổ yến. Yến làm tổ theo một cách rất độc đáo: yến nhả nước bọt thành những dãi trắng lên những vách đá cheo leo của các hang động trên đảo. Dãi yến mới nhả ra có màu trắng phớt hồng, gặp gió quánh lại, chuyển thành màu trắng đục rông tựa vành tai ngoài (nên người ta thường gọi là tai yến).

Tổ yến có hàm lượng dinh dưỡng rất cao, chiếm từ 36-52% protein và là một nguồn dược liệu rất quý. Tổ yến giúp tăng sức đề kháng cho cơ thể, bổ khí huyết, tráng dương, ổn định thần kinh, chống lão hoá, làm đẹp nước da và có thể ngăn ngừa, thậm chí chữa được nhiều loại bệnh nan y như lao phổi, hen suyễn, viêm xương…Chính vì vậy, yến sào là loại hàng hoá hiếm quý, đắt giá trên thị trường từ xưa đến nay.

Có giai thoại nói rằng người đầu tiên phát hiện ra yến sào ở Cù Lao Chàm là vợ chồng ông lão ngư dân người làng Thanh Châu (theo dân gian, đó là vợ chồng ông Trần Tiến, hiện còn miếu thờ tại thôn Thanh Đông – xã Cẩm Thanh, dân gian gọi là miếu Ông Tiến – ông Tổ nghề yến) đi đánh cá bị bão đánh dạt ra Cù Lao Chàm. Bị kẹt lại nhiều ngày, hết lương thực ông bèn bứt lấy tổ yến để ăn. Ăn xong thấy người khỏe hẳn ra và đủ sức để về đất liền. Khi về đất liền vợ chồng ông kể lại cho dân làng nghe, từ đó nghề khai thác yến sào ở làng Thanh Châu đã ra đời.

Vào thời nhà Nguyễn (từ đời vua Gia Long) đã thành lập “Thanh Châu yến đội”, sau này đổi thành “Thanh Châu yến hộ” giao cho dân làng Thanh Châu (Hội An) khai thác yến sào ở vùng đảo Cù lao Chàm và nộp thuế hàng năm cho nhà nước. Sau này, mở rộng vào các tỉnh Bình Định, Khánh Hòa. Song, yến sào Cù Lao Chàm được đánh giá là quý hơn và giá cả cao chính là vì yến nấu không nát, tổ to, dày và hàm lượng dinh dưỡng siêu việt.

Ở Cù Lao Chàm có 4 hang chim yến chọn là nơi tụ họp về làm tổ. Đó là hang Khô, hang Tò Vò, hang Tai và hang Cả. Mùa khai thác yến sào Cù Lao Chàm thường được tổ chức hai đợt vào tháng 4 và tháng 8 trong năm.

Loài chim yến thường bám vào vách đá bên trong hang khá cheo leo, hiểm trở để làm tổ, đẻ trứng nhằm tránh sóng biển, gió lùa. Vì vậy, để khai thác, đội thợ phải dựng một giàn tre phía trong hang sâu. Diện tích nhỏ hẹp, nhiều ngóc ngách, thợ khai thác yến vừa phải dùng sức lực, vừa phải quan sát, dự tính chiều dài từng cây tre để tạo kích thước phù hợp cho toàn bộ khung giàn.

Những cây tre già, cứng cáp được những người thợ nâng bổng, đưa vào hang. Tre đưa lên tới đâu, anh em phối hợp ráp nối, cột chặt giàn tới đó. Ở nhiều vị trí, người làm giàn phải đu mình một cách khéo léo và mạo hiểm, bám vào các thân tre khác hoặc luồn lách, áp sát người vào vách đá mới có thể buộc giàn… Sau nửa ngày lao động cật lực, bộ khung giàn đặc biệt được hình thành. Những người thợ khai thác yến sẽ men theo giàn thang ấy để gỡ tổ. Vì vậy, việc làm một giàn thang đúng kỹ thuật luôn là yêu cầu cao nhất trong quy trình khai thác.

Những người khai thác yến leo trên dàn giáo này để gỡ tổ yến bằng tay, hạn chế dùng sào để tránh làm tổ yến bể (vỡ), giảm phẩm cấp. Đối với những tổ yến khó gỡ, người thợ phải phun nước vào vách đá, dùng nỉa bóc gỡ. Ở các địa điểm không thể tiếp cận bằng giàn thang, người thợ phải dùng sào dài, gắn với các dụng cụ cần thiết để chọc vớt. Tại nhiều hang nhỏ hẹp, đường vào không thuận lợi, thợ khai thác phải dùng dây thừng làm ròng rọc hoặc bắc thang bên sườn núi mới có thể vào bên trong. Những hang yến này thường thiếu ánh sáng và rất trơn trượt, ẩm ướt do phân chim và rêu bám phủ, đáy hang sâu hoắm, có nhiều ghềnh đá. Chỉ cần sơ sẩy một chút, tính mạng người thợ sẽ gặp nguy hiểm. Mỗi đợt khai thác chỉ kéo dài từ 7 đến 10 ngày, mỗi hang chỉ khai thác chứng vài ngày là hết. Sau hai mùa khai thác, người thợ ở đảo canh giữ, bảo vệ hang yến, kể cả khi mưa gió, giá rét hoặc lễ, tết, đề phòng kẻ xấu xâm nhập trộm cắp, dẫn dụ hoặc phá hoại đàn yến.

Tổ yến sau khi khai thác, mang về làm sạch bằng cách lấy dao nhọn hoặc nhíp nhặt hết lông, phân chim, rêu và bùn đất. Phải hàng hai chục công nhân làm trong vài ngày. Sau đó phân thành các hạng căn cứ theo kích thước màu sắc, khối lượng gồm: Yến huyết, yến thiên, yến quang, yến bài, yến địa, yến vụn.

Những năm qua, chính quyền và người dân Cù Lao Chàm – Hội An còn tìm tòi, cải tiến các điều kiện sinh tồn của chim, thay đổi cách thức chăm sóc, khai thác để bảo vệ, phát triển đàn yến.

Hằng năm vào mùng 10.3 âm lịch tại Miếu Tổ Nghề Yến ở Bãi Hương, người dân xứ đảo và những người khai thác yến sào khắp nơi tụ hội mang theo lễ vật thành kính dâng hương tổ nghề. Qua đó còn mong muốn thế hệ sau ghi nhớ công đức của bậc tiền nhân sáng tạo ra nghề, biết gìn giữ và đưa nghề yến ngày một phát triển.

Tìm Hiểu Nguyên Nhân Sụt Giảm Số Lượng Yến Ở Cù Lao Chàm

Một chiều cuối tháng 11/2023, tôi trở lại đảo Cù Lao Chàm Hội An, nắng trời đã giảm sâu, khoảng từ 5 g đến 6g15 chiều, nhìn và thấm thía sự tụt giảm rất nhanh đàn chim yến quí giá có từ ngàn xưa.

Xin thông cảm về nổi buồn này, về trách nhiệm của một người con đất Quảng xa xứ lâu ngày khi thấy một nguồn tài nguyên quí giá của Hội An nổi tiếng của thế giới bị lụi tàn theo thời gian… nên xin được lên tiếng góp ý.

Sự tụt giảm này được nhận định có xu hướng sẽ giảm sâu hơn nữa trong những năm tới và sẽ là sự đáng buồn cho một thương phẩm thiên nhiên được tạo hóa ban tặng cho đảo Cù Lao Chàm Hội An nổi tiếng trên thế giới hàng trăm năm nay. Ngày mà hình chim yến Cù Lao Chàm Hội An đã được khắc họa trên trống đồng thời Vua Minh Mạng xác nhận hình tượng bảo vật linh thiêng quý của nước Việt Nam (trống đồng hiện trưng bày tại Bảo tàng TP.Hồ Chí Minh).Tổng gía trị yến tổ Hội An Cù lao Chàm, trước năm 2010 là trên 120 tỷ, khoảng 1 tấn yến tổ, và không ngờ thiên tai, sự thay đổi môi trường sống dẫn đến, từ sau năm 2011 sản lượng yến tổ ở đây ngày một tụt giảm, sau hết vụ hai khai thác năm 2023, giá trị yến tổ Cù Lao Chàm Hội An được tính toán không vượt qua con số 40 tỷ.

(1) Vùng cung cấp côn trùng thức ăn cho chim yến thay đổi bị đẩy lùi xa, chim yến cũng phải thay đổi vùng hoạt động và vùng cư trú.Sự xuất hiện các khu dân cư, các khu đô thị và các khu resort nghỉ dưỡng ven bờ đảo Cù lao Chàm, vùng ven biển Cửa Đại và các vùng ven biển của Đà Nẵng, Quảng Nam, Quảng Ngãi, Thừa Thiên Huế, Quảng Trị, Quảng Bình… đã gần như xóa hết vùng sản sinh côn trùng thức ăn tự nhiên của đàn yến đảo Cù Lao Chàm.Vùng hoạt động kiếm ăn truyền thống bị xóa, những vùng thức ăn mới mỗi ngày bị đẩy lùi vào sâu trong nội địa vùng rừng núi Trường Sơn đến các vùng cao nguyên và vượt qua đèo Hải Vân đến các tỉnh phía bắc miền Trung. Chim yến phải bay đi xa tìm đến những vùng thức ăn mới. Đến những vùng thức ăn mới, thì các đàn chim yến tơ sẽ bỏ đảo và tìm những nơi ở mới.Thực tế tự nhiên đã thấy tại nhiều hang núi ở các tỉnh phía bắc miền trung như núi Ông Thanh Hóa , những nhà cao tầng, rạp chiếu phim ở Nam Định, Đà Nẳng… chim yến tự tìm đến định cư sống.Những ngày mưa bão miền Trung, vùng biên giới Việt Lào lại xuất hiện nhiều đàn chim yến đến săn mồi vì vào mùa này khí hậu ở Lào là nóng ấm.

(2) Sự xuất hiện của các nhà nuôi yến trong nội địa đã thu hút đàn chim yến tơ của đảo Cù lao Chàm.Từ sau năm 2011, khi những nhà yến trên đất Đà Nẵng, Quảng Nam, Quảng Ngãi và các tỉnh phía Bắc đèo Hải Vân thì đàn chim yến và sản lượng yến tổ đảo Cù lao Chàm giảm sút. Sản lượng yến tổ Cù Lao Chàm không ai nghĩ rằng sau 5 năm, trong vụ khai thác năm 2023 không vượt qua con số 40 tỷ, giảm chỉ còn 30% so với trước năm 2010.Thử tính toán từ Quảng Ngãi ra đến Ninh Bình, cuối năm 2023 thống kê có hơn 1000 nhà yến. Sau đợt rét đầu năm 2023 hơn 90% số chim ở đây chết. Theo ghi nhận của chúng tôi trong năm 2023 là các nhà yến này đã phục hồi chim về ở lại, phần lớn cũng có 50-100 chim ở, ở Huế Thừa Thiên, Quảng Bình, Quảng trị sức phục hồi đàn chim nhanh, nhiều nhà có 500-600 con, vài nhà trên 1.000 con, 1.500 con. Các nhà yến này đã giữ chân gần 50.000-60.000 chim yến tơ về ở mà chỉ có yến xuất xứ từ yến đảo Cù lao Chàm và các nhà yến tỉnh Quảng Ngãi, Quảng Nam và Đà Nẳng từ đàn yến còn sống sót sau mùa lạnh.(3) Thời tiết khắc nghiệt đầu 2023 đã giết hại đàn chim yến đảo Cù lao Chàm.Nhiệt độ xuống thấp dưới 10oC gió biển thổi mạnh, kéo dài 6-8 ngày, nguồn côn trùng không còn nữa, chim bị khát, bị đói mà chết. Theo tính toán đã giết gần hết số chim non, chim tơ và hơn 30% chim trưởng thành của đảo.(4) Cách khai thác yến tổ truyền thống ở đảo đã hủy hoại và làm suy giảm, tăng đàn chậm.Không ai phê bình cách khai thác yến tổ truyền thống. Ở Phuket Thái, ở các đảo yến ở Indonesia và Malaysia cũng như ở các đảo yến Khánh Hòa Việt Nam đều phải làm như vậy, không có cách nào tốt hơn. Các nhà quản lý, các nhà KH-KT đành phải chấp nhận sự khai thác xuân thu nhị kỳ này; lần đầu là tận thu lấy hết tổ yến có trong hang, chấp nhận thải bỏ chim yến non, trứng yến có trong hang; lần hai có thể để lại 15-20% không khai thác để có đàn chim non bổ sung.

Trước năm 2000, các nhà KH-KT Việt Nam đã thống kê trong 10 năm 1986-1996 và xác nhận số chim yến tơ thế hệ sau mỗi năm bổ sung vào quần đàn chim yến đảo rất thấp là 10,3%. Và tỷ lệ này từ sau năm 2010 khi các nhà yến xây nhiều ở các tỉnh miền trung và tốc độ xây dựng các khu dân cư, khách sạn và khu nghỉ dưỡng nhanh chóng chiếm hết vùng đất ven biển của Hội An, Đà Nẳng, Quảng Nam… đã xuống số âm.

SUY NGHĨ CÁC BIỆN PHÁP PHỤC HỒI ĐÀN CHIM YẾN ĐẢO CÙ LAO CHÀM HỘI AN ĐỂ HƯỚNG TỚI PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG

1/- Xây nhà yến trên đất Hội AnTừ đảo Cù Lao Chàm vô đất liền Hội An gần 25 km, hàng ngày chim yến đảo Cù Lao Chàm phải bay vào đất liền kiếm ăn ở các vùng rừng bụi ven biển Cửa Đại, Hội An, Quảng Nam và Đà Nẳng. Các vùng này đã bị xóa mất nên chim yến phải vào sâu thêm 10-20 km, vào những vùng rừng cây bụi đồi núi cạnh dẩy Trường sơn và phía bắc đèo Hải Vân săn mồi ăn. Khi đến kiếm mồi ăn ở những nơi mới, để sinh tồn số đông chim yến tơ của đảo dễ phải ở lại những hang núi tự nhiên, nhà cao tầng bỏ hoang, nhà hát và sau này là những nhà yến mới xây ở Quảng Ngãi, Quảng Nam, Đà Nẵng và các tỉnh phía Bắc đèo Hải Vân.Chim yến đảo Cù Lao Chàm đã ở lại mang phồn thịnh đến cho những chủ nhà yến ở các vùng từ Quảng Ngãi ra tới tận Ninh Bình. Số lượng và sản lượng yến tổ của đảo mỗi năm một giảm sút và nay chỉ còn dưới 30% so với trước năm 2010.Không có biện pháp nào ngăn chặn sự sụt giảm sụt đàn chim yến đảo Cù lao Chàm hiệu quả nên ngày nay trong nội thành và ngoại thành TP Hội An đã có sự xuất hiện (không chính danh) 10-12 nhà yến hoạt động và có kết quả tốt. Món quà phồn thịnh tạo hóa ban tặng cho TP. Hội An Cù lao Chàm đã đến lúc cư dân Hội An được nhận hưởng.

3/- Tạo môi trường cần có để duy trì sự sống của chim yến trong ngày rét trànvề.Khi rét đậm, rét hại tràn về có năm lạnh đi kèm với mưa nên ẩm độ tương đối cao trên 60%, có năm không có mưa nên ẩm độ thấp dưới 50%. Đợt rét đầu năm 2023 là năm rét khô nhiệt độ xuống thấp có nơi 4-8oC, nhiều vùng ẩm độ chỉ còn dưới 40% làm chim yến chết nhiều. Nhiều nơi lại cấp hơi nóng khô vào nhà yến làm chim yến chết nhanh hơn.Chim yến nhờ ăn côn trùng liên tục nên việc bổ sung nước cho cơ thể rất nhanh vì côn trùng chứa hơn 80% nước. Khi rét tràn về chim không còn mồi ăn nên không có nguồn bổ sung nước lại bị rét khô, ẩm độ trong không khí thấpvà oái âm là các loại máy sưởi lại cung cấp hơi nóng khan nước nên chim bị mất nước nhanh dẩn đến chết trước khi chết vì bị đói ăn.Các loại máy sưởi đốt không khí nóng hiện dùng cho nhà yến vào mùa lạnh gần như không đạt hiệu quả như mong muốn mà có tác dụng ngược lại góp phần làm giảm độ ẩm trong nhà yến tác động gây mất nước cho chim.Một số chủ nhà yến, các nhà kỹ thuật đã nghiên cứu sử dụng một loại thiết bị tạo hơi nước nóng có thể điều chỉnh nhiệt độ có hiệu quả , hơi nước nóng này hòa tan ngay trong không khí lạnh nâng ngay nhiệt độ trong nhà yến lên và bổ sung độ ẩm trong không khí nhà yến do bị mất nước vì lạnh. Máy rất đơn giản cơ động xách tay, có tên Amazon Steam, thiết kế gọn 5-7 kg, giá thành rẻ 5-5,5 tr/máy tùy loại, nên có thể tùy diện tích hang động hay nhà yến mà trang bị máy nhiều hay ít.

4/- Thu trứng, ấp trứng, dưỡng chim yến đến đủ lông cánh thả lại đảo yến.Sự tiến bộ của KH-KT trong ấp nở trứng gia cầm đã áp dụng ấp nở trứng chim yến và ương dưỡng đến thành chim tơ biết bay thả lại trong hang động thành công..Ở Indonesia, năm 2008, N. Hary đã nghiên cứu thực hiện thành công. Ở Johor, PeNang Mã Lai thực hiện thành công năm 2010.Ở Việt Nam, công ty Yến sào Khánh Hòa, bắt đầu từ năm 2011 đã làm việc này và đã thả chim trả lại các đảo yến, bổ sung và giúp tăng số lượng chim yến sống tại các đảo yến thành công.

Một công ty tư nhân, năm 2023 cũng làm việc này thành công nhưng tỷ lệ trứng nở chỉ 60% vì trứng thu gom từ nhiều nguồn, từ nhiều nhà yến và thời gian từ nhà yến đến nhà ương dưỡng hơn 20 giờ.Trước đây tỷ lệ chim yến tơ thả ở lại nơi thả chỉ 20-30% nay tỷ lệ này đã nâng lên 70%Việc khai thác yến tổ theo cách truyền thống tại các đảo yến, trước năm 2010 là điều phải chấp nhận, chấp nhận đã thải giết bỏ mỗi năm 2 lần hàng chục, hàng trăm ngàn trứng chim yến và chim yến non tỷ lệ tăng đàn chậm thấp dưới 10% và khi phong trào xây dựng nhà yến trong đất liền phát triển mạnh, chim tơ của các đảo yến đi vào trong những nhà yến yến mới ở, tỷ lệ. này giảm thấp chỉ còn 1-2% có khi là tỷ lệ âm.Ở Khánh Hòa Việt Nam đã thấy được vấn đề nhanh chóng thực hiện trong các kỳ khai thác yến tổ của đảo,thu lấy trứng đem về cho ấp nở ương dưỡng đến thành chim tơ biết bay thả lại trong hang động, bổ sung số chim tơ mất đi do di thực và tăng lượng đàn chim sống ở đảo lên nhanh chóng. Indonesia và Malaysia cũng đã làm tương tự theo đơn đặt hàng của các chủ đảo yến.Nên hiểu rằng, chim yến tơ ấp nở nhân tạo do người nuôi có thể gọi là chim “mồ côi” khi thả vào hang động số chim ở lại cao khác với chim yến tơ do chim bố mẹ ấp dưỡng ở lại nhà yến rất thấp.Những chim yến tơ do ấp dưỡng nhân tạo sẽ ở lại đảo lâu dài có thể hết cuộc đời của chim, tỷ lệ bỏ đi rất thấp nếu có sự thay đổi môi trường và sự thiếu hút mồi ăn trầm trọng nhưng thế hệ sau của những chim yến này có thể rời bỏ đảo đi tìm nơi ở mới.

Các biện pháp cần làm để đàn yến đảo Cù lao Chàm – Hội An phục hồi và phát triển bền vửng, tăng đàn và tăng sản lượng.1. Xây dựng mô hình sản xuất chim yến giống ngay trên đất đảo Cù Lao Chàm.Trứng và chim yến non trong hai kỳ khai thác yến tổ nên chọn kỳ đầu tháng 3 âl để thu trứng thực hiện ấp nở, nuôi dưỡng và thả lại chim yến tơ cho các đảo Cù lao Chàm. Thời điểm tháng 3 – 4 âl là giao mùa của hai gió, biển êm và ít gió, khai thác yến tổ thuận tiện, việc thu giữ trứng và chim non chuyển về nhà ấp dưỡng sẽ nhanh và thuận lợi.

Bảo đảm thời gian vàng để trứng và chin non chuyển từ hang yến đến lồng ấp về đến nhà sản xuất một cách nhanh chóng nhất, không phải hoang phí loại bỏ trứng chim mới sinh vỏ mềm,đảm bảo tỷ lệ nở cao nhất. Tỷ lệ ấp nở hiện nay ở VN tùy nơi thực hiện là 70% và 80%, tỷ lệ này có thể đạt trên 90%Thời gian chuyển chim yến tơ thả vào hang yến thường thực hiện ban đêm nên cần cự ly di chuyển ngắn không bị dằn sốc do mưa, bão, sóng lớn và cũng cần thời gian kiểm tra các yếu tố môi trường thích hợp tương đồng giữa nơi nuôi dưỡng và hang yến thả nuôi, chim yến tơ sẽ ở lại tỷ lệ cao có thể đạt trên 80% mà tỷ lệ tốt nhất của N.Harry tại Indonesia thực hiện mới chỉ trên 60% do vận chuyển xa cả hàng trăm km. Khoảng cách từ nơi nuôi dưỡng đến nơi thả nuôi càng xa , tỷ lệ thành công thường giảm sút.

2. Tổ chức sản xuất mồi ăn côn trùng cho chim yến ở các thời kỳ tăng trưởng mới nở, mọc lông, mọc cánh và biết bay sử dụng. Nuôi loại kiến nhỏ (kiến đen, kiến riện… ) để lấy trứng kiến trắng kích thước nhỏ. Nuôi ruồi dấm, nuôi mọt bột và các con phù du khác để đa dạnh hóa mồi ăn. Tổ chức nuôi qui mô lớn mọt bột để dự trữ số lượng thành trùng và nhộng mọt bọt trong thời gian dài để sử dụng cho chim yến đủ ăn trong những ngày rét lạnh giử sống được số lượng lớn chim của đảo.

3. Thực hiện cho chim yến ăn mồi côn trùng bổ sung vào thời điểm trước khi đàn chim yến về đảo 20-30 phút. Chim có thói quen trước khi bay về hang yến thường quần đảo nhiều lần để kiếm mồi ăn. Cách làm này tập cho chim đảo có thói quen quay về đảo săn mồi sẽ giử được chim giảm thất thoát một số chim yến tơ của những thế hệ sau của đàn chim yến đã thả và của những đàn chim yến đã sống trong hang yến giúp tăng nhanh đàn chim sống ở đảo.

4. Thực hiện việc chống rét cho đàn yến đảo Cù Lao Chàm bằng thiết bị tạo hơi nước nóng xách tay, gọn nhẹ đặt ở nhiều nơi trong các hang động của đảo yến Cù lao Chàm. Máy tự động có thể phun hơi nước với áp suất 1-2 psi và hơi nước phun ra có thể có nhiệt độ 50oC giúp cân bằng nhanh với nhiệt độ không khí bị rét xâm lấn để có một nhiệt độ thích ứng phù hợp 20-25oC giúp chim tiết kiệm bớt tốn hao năng lượng chống lạnh giúp chim có thể kéo dài thời gian sinh tồn qua những ngày rét lạnh. Các miệng hang phải được tự động đóng lại để giử chim yến trong hang động và không cho không khí bên ngoài lọt vào hang độngMột số nhà KH-KT còn nêu phương án sử dụng nhà kính để chống rét cho nhà yến và cho chim yến nhưng sẽ tốn phí nhiều và khó áp dụng trên những đảo yến mà chỉ có thể khả thi ở các nhà yến riêng lẻ.

5. Thực hiện xây dựng một dây chuyền thu gom mọt bột từ sinh khối nuôi ra môi trường bằng ánh sáng, thực hiện cho chim yến ăn mọt bọt trong hang yến bằng ánh sáng hay bằng phểu thổi trong những ngày rét theo giờ qui định. Mỗi ngày 4-5 lần, mỗi lần 4-10 phút tùy lượng côn trùng cung cấp.

6. Cho xây dựng nhà nuôi chim yến trên các quận huyện không nằm trong khu qui hoạch du lịch của TP. Hội An. Các nhà yến phải đạt về môi trường kỹ thuật và vệ sinh dịch tễ định kỳ. Những nhà yến này có thể cung cấp đàn chim yến tơ cho đảo yến, trong phạm vị 25 km, nếu là vùng phong phú dồi dào mồi ăn, trong những tháng chuyển mùa “mùa của bà già đi biển” chim yến trong nội địa bay ra đảo săn mồi.

Các biện pháp này phải thực hiện tốt đạt yêu cầu và phải đồng bộ thì việc phục hồi đàn yến mới có kết quả và phát triển bền vửng. Thời gian phục hồi đàn yến đảo Cù lao Chàm đạt được sản lượng như trước năm 2011 phải mất từ 4-5 năm.Mong đàn yến đảo Cù lao Chàm sớm phục hồi và phát triển bền vững.

Cập nhật thông tin chi tiết về Nỗi Niềm Yến Cù Lao Chàm trên website Raffles.edu.vn. Hy vọng nội dung bài viết sẽ đáp ứng được nhu cầu của bạn, chúng tôi sẽ thường xuyên cập nhật mới nội dung để bạn nhận được thông tin nhanh chóng và chính xác nhất. Chúc bạn một ngày tốt lành!