Xu Hướng 3/2023 # Chim Chào Mào Giữa Phố # Top 12 View | Raffles.edu.vn

Xu Hướng 3/2023 # Chim Chào Mào Giữa Phố # Top 12 View

Bạn đang xem bài viết Chim Chào Mào Giữa Phố được cập nhật mới nhất trên website Raffles.edu.vn. Hy vọng những thông tin mà chúng tôi đã chia sẻ là hữu ích với bạn. Nếu nội dung hay, ý nghĩa bạn hãy chia sẻ với bạn bè của mình và luôn theo dõi, ủng hộ chúng tôi để cập nhật những thông tin mới nhất.

(QBĐT) – Một con chim có giá vài triệu đến vài chục triệu đồng và người đam mê loại chim cảnh này cũng đồng nghĩa với việc phải chấp nhận đầu tư tiền bạc, công sức. Vậy nên, người ta vẫn thường gọi chào mào là “bậc quân vương” của các loài chim cảnh. Ở Đồng Hới, những năm trở lại đây, thú chơi đặc biệt này đang bắt đầu nở rộ.

Xưa, chơi chim cảnh được coi là một thú vui tao nhã. Nổi danh nhất trong những làng chơi chim cảnh là làng Cổ Hiền (Hiền Ninh, Quảng Ninh). Người Cổ Hiền, bất kể giàu sang, nghèo khó, nhà cao cửa rộng, hay chỉ là một ngôi nhà lụp xụp neo mình bên ngã ba sông, nhà nào  cũng nuôi ít nhất một, hai con chim cảnh, nhiều nhất vẫn là chim cu gáy, chim khướu, chào mào… Họ chơi chim không phải để bán buôn mà đơn giản là một thú vui tao nhã, truyền từ đời này qua đời khác. Cùng với làng quê bát danh hương Cổ Hiền, người Đồng Hới xưa cũng say mê với thú chơi đặc biệt này. Trong cuốn Địa chí Đồng Hới, cụ Nguyễn Tú nhắc rằng, người Đồng Hới sau ngày tái lập tỉnh, nhiều gia đình ở phố thị ven sông này yêu chim cảnh như thể một món ăn tinh thần để san sẻ cho cuộc sống của họ bớt đi những gánh nặng nhọc nhằn. Nhà ít thì một vài con, nhà nhiều thì lên đến vài chục con. Người đơn giản thì nuôi chim trong lồng tre, lồng sắt, người có điều kiện thì chăm chút, chạm khắc cho mấy lồng chim thêm cầu kỳ, sinh động.

Đó là câu chuyện của nhiều năm trước khi mà chim cảnh chỉ đơn giản là thú vui bình dị của nhiều gia đình. Nay, chim cảnh, đặc biệt là chim chào mào được mang ra thi thố thì thú vui này cũng đã nhiều đổi khác, mà nói như nhiều người chơi chim hiện nay thì “thú vui tao nhã nhưng… tốn kém”. Chào mào là loại chim được ưa chuộng nhất bởi tiếng hót lảnh lót và dáng vẻ uy nghi của một “bậc quân vương” chim cảnh.

Vậy nên, cũng rất dễ hiểu khi những năm gần đây, loại chim này được giới chơi chim ở Đồng Hới khá ưa chuộng. Sự sôi động tại các cuộc thi tiếng hót chim chào mào khiến cho thú chơi chim này cũng bắt đầu công phu và tốn kém hơn. Theo anh Trần Văn Thắng, một người chơi chim cảnh lâu năm ở Đồng Hới, chim chào mào rất dễ nuôi, nhưng không dễ để có thể huấn luyện được một con chim hót hay và có nết chơi đẹp. Điều đó đòi hỏi người chơi cũng phải kỳ công và đam mê thực sự. Nhiều người đến với chim cảnh nhưng để theo đuổi bền bỉ với thú vui này thì cần cả một chặng đường dài.

Chăm sóc chim chào mào tham gia thi đấu đòi hỏi phải kỳ công và đam mê thực sự.

Tại Đồng Hới, nhiều CLB chim chào mào ra đời để tạo sân chơi cho những người cùng chung sở thích. CLB chim chào mào Nam Lý là một trong những CLB ra đời sớm và hoạt động sôi nổi nhất. Anh Nguyễn Văn Chính, chủ nhiệm CLB cho hay, không mất quá nhiều công sức để chăm sóc một chú chim chào mào nhưng để có thể đem ra thi thố thì cần nhiều thời gian và sự kiên trì. Từ việc cho ăn như thế nào cho hợp lý, đến việc tắm, thuần và luyện tiếng hót đều đòi hỏi sự kiên trì và công phu. Nếu người chơi không đam mê thực sự thì không thể theo đuổi thú chơi này dài lâu. Sự tốn kém trong thú chơi chào mào không chỉ nằm ở các công đoạn chăm sóc mà ở giá cả mua chim và lồng chim. Những chú chim tham gia thi đấu thường có giá khá đắt đỏ, từ vài triệu đến vài chục triệu đồng. Vậy nên, để có thể tham gia vào các sàn đấu này, người chơi cũng phải đầu tư nhiều về công sức và tiền bạc.

Quán cà phê Tôi yêu Việt Nam trên đường Võ Thị Sáu (Đồng Hới) là điểm hẹn thường xuyên của những thành viên các CLB chim chào mào trên địa bàn thành phố. Mỗi sáng, họ thường mang các lồng chim của mình đến để chia sẻ những kinh nghiệm chăm sóc và luyện hót. Như một thói quen, mọi người đến đây chỉ việc lặng lẽ treo lồng chim của mình lên. Chọn một chỗ ngồi hợp lý rồi cùng nhìn ngắm, lắng nghe những chú chim cất tiếng hót. “Không phân biệt nghề nghiệp, tuổi tác, họ đều có chung một sở thích và đam mê với chim cảnh. Chúng tôi thường tổ chức thi đấu vào dịp cuối tuần để anh em trong CLB được thử sức và bắt đầu cho những giải đấu lớn hơn. Những cuộc thi như thế này không chỉ bó hẹp trong khuôn khổ thành viên CLB mà tất cả những ai đam mê chim cảnh ở khắp nơi đều có thể tham gia. Sau những cuộc thi như thế này, những chú chim nổi bật thường được những người “chịu chơi” trả giá vài chục triệu, có khi đến cả trăm triệu đồng”, anh Chính cho biết thêm.

Các cuộc thi tiếng hót chim chào mào mở rộng được tổ chức thường xuyên và trở thành sân đấu của những người đam mê chim chào mào ở khắp các CLB trong cả nước. Mỗi cuộc đấu thường có hàng trăm lồng chim tham gia. Phần thưởng được trích từ chính lệ phí tham gia thi đấu và thường bằng các hiện vật có giá trị. Đây cũng chính là điểm hấp dẫn của những cuộc thi thú vị này. Thể lệ của các cuộc thi tiếng hót chim chào mào không hề đơn giản. Những chú chim đem ra tranh tài phải bảo đảm nhiều tiêu chí và sẽ bị loại dần nếu phạm vào các lỗi cơ bản, như: lộn 360 độ, xỉa lông, ra giọng mái nhiều lần, cắn chân, cắn cánh, cắn đuôi… Mười lồng chim cuối cùng sẽ được đưa vào xếp giải. Những năm gần đây, thành viên các CLB chim chào mào ở Đồng Hới bắt đầu tham gia các giải đấu lớn hơn ở các sân đấu trên toàn quốc. Theo anh Chính, đôi khi phần thưởng tại các cuộc thi này không thấm gì so với công sức, tiền bạc bỏ ra nhưng vì đam mê và mong muốn được thử sức, được gặp gỡ với những người cùng chung sở thích nên dù ở đâu, các sân đấu này cũng đều rất đông đúc.

Và có lẽ, đam mê và thú vui đặc biệt này cũng xuất phát từ những mong muốn được tìm kiếm sự yên bình giữa những tập nập và náo nhiệt của phố thị bằng chính những thanh âm trong trẻo kia.

Diệu Hương 

Hỏi Từ “Thành Phố” Chào Mào

TTH – Không ai thống kê hết cả nước có bao nhiêu con chào mào ria đỏ (Pycnonotus jocosus) đang nuôi nhốt phục vụ sự đam mê của con người. Chỉ biết người chơi thường tổ chức những giải đấu rầm rộ, với hàng trăm, hàng nghìn người mang chim đến tham gia. Để có chim quý, họ có hẳn một hệ thống chân rết tìm mua những con chào mào hay, mà hay nhất vẫn là chào mào Huế, bất chấp giống chim này là động vật hoang dã đã được pháp luật bảo vệ.

Thi chào mào từng được tổ chức trong kỳ festival, nhưng tới đây sẽ dừng lại

Giống chim chào mào nhỏ nhắn xinh xắn, có cái mũ nhô cao, từ xưa đã hút hồn các bậc vương tôn, công tử ở Huế. Tài liệu cũ để lại vẫn nhắc đến thú chơi gà, cá, chim của khách tao nhân. Ngày xưa họ không nuôi nhiều như bây giờ. Những người có điều kiện thường tuyển, chăm một đến hai con thành chim mồi, ngày ngày nghe hót, lấy cảm giác thảnh thơi. Sau tết, họ hẹn nhau mang chim vào rừng để bẫy, chọn những con tốt mang về thuần dưỡng.

Thú chơi chim ngày xưa kể ra cũng nhã. Đó là ngoài việc vào rừng, chọn một thân cao đặt lồng chim mồi lên trên rồi vạch cỏ, nghểnh tai nằm nghe hót đấu, người chơi còn phải tự chuốt những thanh tre già, làm nhà cho những chú chim yêu quí. Hoặc tự tay rang gạo, trộn trứng gà mang phơi nắng thật khô để nuôi. Ông Hoàng Tú Nam, một người sống gần phủ Vương trên đường Nguyễn Sinh Cung vẫn nhớ: Ngày xưa các mệ vẫn thường hẹn mang chim vào phủ để thi đấu. Chim được nuôi trong những chiếc lồng tre rất đẹp, ngoài phủ áo lồng bằng vải lụa. Các mệ đi trước, người hầu mang lồng theo sau. Đến nơi, mệ tự tay thả chim vào lồng. Đấu chào mào xưa thường đấu theo từng đôi, các mệ ngồi xem và đặt cược… Cũng vì máu mê với chim, cá… nên thi thoảng các mệ vẫn bị vua quở trách.

Không kém các bậc vương tôn, thú chơi chào mào lan rộng, phổ biến khắp lớp thị dân và dân sống vùng ven TP Huế. Kí ức nhiều người già vẫn còn lưu nhiều mẩu chuyện ra đồng đuổi bắt chào mào đến đen da, cháy tóc. Con chào mào mang về có khi chỉ được nuôi trong cái chẹp bắt cá dân dã. Các cụ vẫn tự làm bột nuôi chim, tất nhiên không nhiều chất dinh dưỡng như bột của các bậc vương tôn, nhưng bù lại, “thực đơn” cho chào mào của họ được bổ sung thêm nhiều loại châu chấu, cào cào. Trong những ngày tết, cạnh những trò bầu cua, hò giã gạo… người dân xưa vẫn có không gian cho những trò đá chim, đá gà, đá cá. Phần thưởng lúc này có khi chỉ là những cái vỗ tay tán thưởng.

Đến ngành “công nghiệp”… chào mào

Dù đã phải trải qua thời gian dài, nhiều biến động nhưng thú chơi chào mào ở Huế đến nay vẫn vẹn nguyên và phát triển hơn bao giờ hết. Dẫn chứng là, cửa hàng chim chào mọc ra khắp nơi. Trên những con đường ven thành phố như Nguyễn Sinh Cung, Tăng Bạt Hổ, Hùng Vương nối dài, nếu đếm từ đầu đến cuối, mỗi đường có từ ba đến năm điểm bán. Vào trung tâm thành phố, dường như ở đâu cũng thấy chim được nuôi nhốt trong những chiếc lồng tre. Từ cửa hàng sửa xe, quán cà phê, bún, thậm chí là cửa hàng vàng bạc, ở đâu cũng có chào mào. Giống chim nhỏ nhắn, đầu có mũ này hút hồn từ người lao động phổ thông, đến công chức, bác sĩ, quân nhân trong lực lượng vũ trang… ở Huế. Bởi vậy không quá ngạc nhiên khi đâu đó trên các diễn đàn chim cảnh, người ta gọi Huế là thành phố chào mào.

Ông Nguyễn Đức Hậu, người chơi chim lâu năm ở phường An Cựu, TP Huế khẳng định, dọc đất nước hình chữ “S”, ở đâu cũng có chim chào mào, nhưng giọng của con chim chào mào Huế là hay, là đỉnh nhất. Hỏi hay làm sao? ông Hậu gật gù: Chim Huế nhiều giọng, to, đanh, luyến láy rất dài, nghe rõ ràng. Thứ đến là dáng con chim. Dù chim Huế không to như ngoài bắc, nhưng nó được thân hình dài. Lúc chơi, chim nhảy nhót chuyền cành, ra giọng đều, xòe đuôi, nhấp cánh liên tục nhìn rất đẹp và dữ. Cũng vì chim chào mào Huế hay nên ngày càng được nhiều người chọn nuôi, được dân chơi cả nước đặc biệt săn tìm. Vì giá chào mào Huế cao hơn, nhiều người dân các tỉnh đánh bắt, mang chào mào về Huế bán. Từ Huế, mỗi lúc chiều tối, từng đàn chào mào được chuyển theo xe vào nam, ra Bắc phục vụ người chơi. Theo giá hiện tại, mỗi con hay nếu rẻ cũng năm, bảy triệu đồng. Không bù cho cách đây khoảng 10 năm, mỗi con chim hay chỉ dao động trong khoảng 30- 50 nghìn đồng.

Từ ngày chim chào mào được săn đón, nhiều người dân địa phương đổ xô săn bắt. Từ bẫy đấu, mỗi ngày được một đến hai con, đến nay, họ chuyển sang đánh lưới. Một cán bộ ở chi cục kiểm lâm TP Huế hài hước: “Nói không ngoa, ở Huế đã có hẳn một ngành công nghiệp phục vụ chào mào. Đó là những người dệt lưới để bẫy chim, làm lồng từ bắt, dưỡng, nuôi các kiểu. Lồng rẻ thì 200 – 300 nghìn đồng. Cái cầu kì như gỗ mun cẩn xà cừ thì không dưới 20 triệu đồng”.

Có chim, có lồng, còn phải có thức ăn (gọi là bột), đồ đựng bột, nước (gọi là cóng), chỗ cho chim nhảy (gọi là cầu). Tại những điểm bán chim cảnh, người ta nhận làm bột cho chim theo công thức của người nuôi. Có người trộn ngũ cốc, tôm sông, lòng đỏ trứng gà, nhưng có những người cầu kì hơn, ngoài những thứ kể trên họ còn cho cả hạt í dĩ, bột cào cào châu chấu, cốt để giúp con chim của mình có sức khỏe, chơi hăng trên các sàn đấu. Người đam mê chào mào thường tự làm bột theo công thức riêng, không bao giờ cho chim ăn những gói bột sản xuất công nghiệp bán trên thị trường. Có một điều thú vị, là đàn ông Huế có thể nhường hết việc nhà cho vợ làm. Song bột nuôi chim nhất định phải do một tay ông hong, sấy vì sợ vợ đụng vào hỏng mất bột của chim.

Một thú chơi sắp trở thành có tội

Là người mê chim từ nhỏ, hàng ngày khi nắng lên cao, ông Nguyễn Đức Hậu cẩn thận nhấc từng lồng chim ra khỏi nhà, mở áo lồng, đưa ra sân cho chim tắm nắng, hót đấu với nhau. Đến trưa, ông lại tỉ mẩn cho từng con vào lồng tắm, đồng thời quay sang dọn lồng thật sạch, thay nước, thức ăn để đón chim về. Chim tắm xong lại được phủ áo lồng, treo ở góc nhà, rất cẩn thận.

Như những người chơi chim khác, ông Hậu làm công việc này như một nghi thức, lặp đi lặp lại hàng chục năm qua, không hề nhàm chán. Trong suốt thời gian cho chim tắm nắng, tắm nước, ông Hậu vẫn ngồi cạnh, vừa nghe chim hót, vừa canh phòng. “Từ ngày người người chơi chim, tỉnh nào cũng chơi chim, Huế rộ thêm tội phạm trộm chào mào. Chỉ cần lơ đễnh là nó giựt, chạy ngay”, ông Hậu thở dài.

Theo thống kê, cả TP Huế hiện có 15-16 câu lạc bộ chào mào, trong đó hạt nhân là CLB chim cảnh TP Huế với số hội viên sinh hoạt thường xuyên lúc cao điểm là 80 người. Cạnh đó, Huế còn có một lực lượng người chơi chim tự do hùng hậu, khó thống kê hết. Vào những dịp lễ tết, đầu xuân, những người chơi chào mào lại tổ chức hội thi chim. Để tham gia, các chủ chim phải đóng phí từ 250-350 nghìn đồng/một lồng chim. Mỗi hội thi thu hút từ vài trăm, cá biệt như festival, có lúc lên đến hơn 1.000 chú chim tham dự. Chim đoạt giải được ban tổ chức thưởng lớn, từ nguồn các chủ chim đóng góp. Thường là chiếc xe máy, trị giá khoảng 15 triệu đồng.

Tuy nhiên, thú chơi chào mào ở Huế nói riêng và cả nước nói chung đến đây sẽ phải khép lại, bởi theo ông Lê Viết Ngọc Vinh, Hạt trưởng kiểm lâm thành phố Huế thì, dù được đánh bắt từ rừng hay đồng bằng, con chim chào mào thường nuôi vẫn là loài có nguồn gốc hoang dã. Điều này có nghĩa, dù nuôi động vật hoang dã thông thường (không có tên trong các danh mục bảo vệ), nếu không chứng minh được nguồn gốc sinh sản tại các cơ sở chăn nuôi sinh sản, đều được xem là có tội, bị phạt hành chính, tịch thu theo điều 234, bộ luật hình sự 2015 và Nghị định 157/2013 của Chính phủ. Điều này khác với luật cũ, chỉ xử phạt những hành vi nuôi, săn bắt, kinh doanh động vật hoang dã có trong danh mục.

Nhận tin, những người nuôi chào mào lâu năm không mấy ai vui. Ông Nguyễn Đức Hậu lo lắng: “Tới đây chưa biết làm răng. Thú chơi chim có cả mấy trăm năm nay rồi, không dễ gì bỏ được. Trong quá trình nuôi, chim và người cũng có tình cảm với nhau. Có những con đã mất bản năng kiếm ăn ở ngoài tự nhiên, nếu thả ra thì có hại cho nó hơn là có lợi”.

Băn khoăn không kém, anh Lê Thịnh Khánh, chủ nhiệm CLB chào mào Huế thở dài: “Không riêng Huế, mà cả Tp Hồ Chí Minh, Hà Nội, Đà Nẵng… thậm chí là cả nước người ta chơi lâu rồi. Bây giờ cấm ngay chắc là khó. Có điều, các cơ quan chức năng cần gửi công văn hay thông báo gì đó đến các hội chơi chim, hội sinh vật cảnh để người ta biết. Không thể luật thì cấm, nhưng các hội, các địa phương vẫn tổ chức thi chim thì phản cảm quá”.

Ông Nguyễn Dung, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Thừa Thiên Huế, trưởng Ban Tổ chức Festival Huế 2016 khi hay tin cũng “giật mình”. Ông Dung nói, sẽ cho anh em kiểm tra lại. Vì trong chương trình “OFF” của festival Huế 2016 dự kiến có hội thi chào mào toàn quốc. Nếu luật đã cấm thì mình sẽ hủy để bảo vệ động vật hoang dã. Còn lâu dài, tỉnh cũng sẽ nghiên cứu nhằm hạn chế tình trạng săn bắt, buôn bán chim chào mào nói riêng, động vật hoang dã nói chung.

Huế sẽ như thế nào khi thành phố vắng bóng chào mào? – người viết tự đặt cho mình câu hỏi rồi lãng đãng theo những con đường chào mào ở Huế. Vắng bóng-tất nhiên rồi. Sẽ không còn những con chào mào bị nhốt trong lồng, treo trước ban công nhà cao tầng. Nhưng bù lại, sẽ có những đàn chào mào lớn tìm quả chín trên các tán cây. Tiếng hót của con chim tự do lúc nào cũng vang, xa, thanh bình hơn chim bị nhốt. Điều đó, liệu có hay hơn không?

Bài, ảnh: DƯƠNG QUANG TIẾN

Hỏi Từ “Thành Phố” Chào Mào

TTH – Không ai thống kê hết cả nước có bao nhiêu con chào mào ria đỏ (Pycnonotus jocosus) đang nuôi nhốt phục vụ sự đam mê của con người. Chỉ biết người chơi thường tổ chức những giải đấu rầm rộ, với hàng trăm, hàng nghìn người mang chim đến tham gia. Để có chim quý, họ có hẳn một hệ thống chân rết tìm mua những con chào mào hay, mà hay nhất vẫn là chào mào Huế, bất chấp giống chim này là động vật hoang dã đã được pháp luật bảo vệ.

Thi chào mào từng được tổ chức trong kỳ festival, nhưng tới đây sẽ dừng lại

Từ tiếng ngàn xưa

Giống chim chào mào nhỏ nhắn xinh xắn, có cái mũ nhô cao, từ xưa đã hút hồn các bậc vương tôn, công tử ở Huế. Tài liệu cũ để lại vẫn nhắc đến thú chơi gà, cá, chim của khách tao nhân. Ngày xưa họ không nuôi nhiều như bây giờ. Những người có điều kiện thường tuyển, chăm một đến hai con thành chim mồi, ngày ngày nghe hót, lấy cảm giác thảnh thơi. Sau tết, họ hẹn nhau mang chim vào rừng để bẫy, chọn những con tốt mang về thuần dưỡng.

Thú chơi chim ngày xưa kể ra cũng nhã. Đó là ngoài việc vào rừng, chọn một thân cao đặt lồng chim mồi lên trên rồi vạch cỏ, nghểnh tai nằm nghe hót đấu, người chơi còn phải tự chuốt những thanh tre già, làm nhà cho những chú chim yêu quí. Hoặc tự tay rang gạo, trộn trứng gà mang phơi nắng thật khô để nuôi. Ông Hoàng Tú Nam, một người sống gần phủ Vương trên đường Nguyễn Sinh Cung vẫn nhớ: Ngày xưa các mệ vẫn thường hẹn mang chim vào phủ để thi đấu. Chim được nuôi trong những chiếc lồng tre rất đẹp, ngoài phủ áo lồng bằng vải lụa. Các mệ đi trước, người hầu mang lồng theo sau. Đến nơi, mệ tự tay thả chim vào lồng. Đấu chào mào xưa thường đấu theo từng đôi, các mệ ngồi xem và đặt cược… Cũng vì máu mê với chim, cá… nên thi thoảng các mệ vẫn bị vua quở trách.

Không kém các bậc vương tôn, thú chơi chào mào lan rộng, phổ biến khắp lớp thị dân và dân sống vùng ven TP Huế. Kí ức nhiều người già vẫn còn lưu nhiều mẩu chuyện ra đồng đuổi bắt chào mào đến đen da, cháy tóc. Con chào mào mang về có khi chỉ được nuôi trong cái chẹp bắt cá dân dã. Các cụ vẫn tự làm bột nuôi chim, tất nhiên không nhiều chất dinh dưỡng như bột của các bậc vương tôn, nhưng bù lại, “thực đơn” cho chào mào của họ được bổ sung thêm nhiều loại châu chấu, cào cào. Trong những ngày tết, cạnh những trò bầu cua, hò giã gạo… người dân xưa vẫn có không gian cho những trò đá chim, đá gà, đá cá. Phần thưởng lúc này có khi chỉ là những cái vỗ tay tán thưởng.

Đến ngành “công nghiệp”… chào mào

Dù đã phải trải qua thời gian dài, nhiều biến động nhưng thú chơi chào mào ở Huế đến nay vẫn vẹn nguyên và phát triển hơn bao giờ hết. Dẫn chứng là, cửa hàng chim chào mọc ra khắp nơi. Trên những con đường ven thành phố như Nguyễn Sinh Cung, Tăng Bạt Hổ, Hùng Vương nối dài, nếu đếm từ đầu đến cuối, mỗi đường có từ ba đến năm điểm bán. Vào trung tâm thành phố, dường như ở đâu cũng thấy chim được nuôi nhốt trong những chiếc lồng tre. Từ cửa hàng sửa xe, quán cà phê, bún, thậm chí là cửa hàng vàng bạc, ở đâu cũng có chào mào. Giống chim nhỏ nhắn, đầu có mũ này hút hồn từ người lao động phổ thông, đến công chức, bác sĩ, quân nhân trong lực lượng vũ trang… ở Huế. Bởi vậy không quá ngạc nhiên khi đâu đó trên các diễn đàn chim cảnh, người ta gọi Huế là thành phố chào mào.

Ông Nguyễn Đức Hậu, người chơi chim lâu năm ở phường An Cựu, TP Huế khẳng định, dọc đất nước hình chữ “S”, ở đâu cũng có chim chào mào, nhưng giọng của con chim chào mào Huế là hay, là đỉnh nhất. Hỏi hay làm sao? ông Hậu gật gù: Chim Huế nhiều giọng, to, đanh, luyến láy rất dài, nghe rõ ràng. Thứ đến là dáng con chim. Dù chim Huế không to như ngoài bắc, nhưng nó được thân hình dài. Lúc chơi, chim nhảy nhót chuyền cành, ra giọng đều, xòe đuôi, nhấp cánh liên tục nhìn rất đẹp và dữ. Cũng vì chim chào mào Huế hay nên ngày càng được nhiều người chọn nuôi, được dân chơi cả nước đặc biệt săn tìm. Vì giá chào mào Huế cao hơn, nhiều người dân các tỉnh đánh bắt, mang chào mào về Huế bán. Từ Huế, mỗi lúc chiều tối, từng đàn chào mào được chuyển theo xe vào nam, ra Bắc phục vụ người chơi. Theo giá hiện tại, mỗi con hay nếu rẻ cũng năm, bảy triệu đồng. Không bù cho cách đây khoảng 10 năm, mỗi con chim hay chỉ dao động trong khoảng 30- 50 nghìn đồng.

Từ ngày chim chào mào được săn đón, nhiều người dân địa phương đổ xô săn bắt. Từ bẫy đấu, mỗi ngày được một đến hai con, đến nay, họ chuyển sang đánh lưới. Một cán bộ ở chi cục kiểm lâm TP Huế hài hước: “Nói không ngoa, ở Huế đã có hẳn một ngành công nghiệp phục vụ chào mào. Đó là những người dệt lưới để bẫy chim, làm lồng từ bắt, dưỡng, nuôi các kiểu. Lồng rẻ thì 200 – 300 nghìn đồng. Cái cầu kì như gỗ mun cẩn xà cừ thì không dưới 20 triệu đồng”.

Có chim, có lồng, còn phải có thức ăn (gọi là bột), đồ đựng bột, nước (gọi là cóng), chỗ cho chim nhảy (gọi là cầu). Tại những điểm bán chim cảnh, người ta nhận làm bột cho chim theo công thức của người nuôi. Có người trộn ngũ cốc, tôm sông, lòng đỏ trứng gà, nhưng có những người cầu kì hơn, ngoài những thứ kể trên họ còn cho cả hạt í dĩ, bột cào cào châu chấu, cốt để giúp con chim của mình có sức khỏe, chơi hăng trên các sàn đấu. Người đam mê chào mào thường tự làm bột theo công thức riêng, không bao giờ cho chim ăn những gói bột sản xuất công nghiệp bán trên thị trường. Có một điều thú vị, là đàn ông Huế có thể nhường hết việc nhà cho vợ làm. Song bột nuôi chim nhất định phải do một tay ông hong, sấy vì sợ vợ đụng vào hỏng mất bột của chim.

Một thú chơi sắp trở thành có tội

Là người mê chim từ nhỏ, hàng ngày khi nắng lên cao, ông Nguyễn Đức Hậu cẩn thận nhấc từng lồng chim ra khỏi nhà, mở áo lồng, đưa ra sân cho chim tắm nắng, hót đấu với nhau. Đến trưa, ông lại tỉ mẩn cho từng con vào lồng tắm, đồng thời quay sang dọn lồng thật sạch, thay nước, thức ăn để đón chim về. Chim tắm xong lại được phủ áo lồng, treo ở góc nhà, rất cẩn thận.

Như những người chơi chim khác, ông Hậu làm công việc này như một nghi thức, lặp đi lặp lại hàng chục năm qua, không hề nhàm chán. Trong suốt thời gian cho chim tắm nắng, tắm nước, ông Hậu vẫn ngồi cạnh, vừa nghe chim hót, vừa canh phòng. “Từ ngày người người chơi chim, tỉnh nào cũng chơi chim, Huế rộ thêm tội phạm trộm chào mào. Chỉ cần lơ đễnh là nó giựt, chạy ngay”, ông Hậu thở dài.

Theo thống kê, cả TP Huế hiện có 15-16 câu lạc bộ chào mào, trong đó hạt nhân là CLB chim cảnh TP Huế với số hội viên sinh hoạt thường xuyên lúc cao điểm là 80 người. Cạnh đó, Huế còn có một lực lượng người chơi chim tự do hùng hậu, khó thống kê hết. Vào những dịp lễ tết, đầu xuân, những người chơi chào mào lại tổ chức hội thi chim. Để tham gia, các chủ chim phải đóng phí từ 250-350 nghìn đồng/một lồng chim. Mỗi hội thi thu hút từ vài trăm, cá biệt như festival, có lúc lên đến hơn 1.000 chú chim tham dự. Chim đoạt giải được ban tổ chức thưởng lớn, từ nguồn các chủ chim đóng góp. Thường là chiếc xe máy, trị giá khoảng 15 triệu đồng.

Tuy nhiên, thú chơi chào mào ở Huế nói riêng và cả nước nói chung đến đây sẽ phải khép lại, bởi theo ông Lê Viết Ngọc Vinh, Hạt trưởng kiểm lâm thành phố Huế thì, dù được đánh bắt từ rừng hay đồng bằng, con chim chào mào thường nuôi vẫn là loài có nguồn gốc hoang dã. Điều này có nghĩa, dù nuôi động vật hoang dã thông thường (không có tên trong các danh mục bảo vệ), nếu không chứng minh được nguồn gốc sinh sản tại các cơ sở chăn nuôi sinh sản, đều được xem là có tội, bị phạt hành chính, tịch thu theo điều 234, bộ luật hình sự 2015 và Nghị định 157/2013 của Chính phủ. Điều này khác với luật cũ, chỉ xử phạt những hành vi nuôi, săn bắt, kinh doanh động vật hoang dã có trong danh mục.

Nhận tin, những người nuôi chào mào lâu năm không mấy ai vui. Ông Nguyễn Đức Hậu lo lắng: “Tới đây chưa biết làm răng. Thú chơi chim có cả mấy trăm năm nay rồi, không dễ gì bỏ được. Trong quá trình nuôi, chim và người cũng có tình cảm với nhau. Có những con đã mất bản năng kiếm ăn ở ngoài tự nhiên, nếu thả ra thì có hại cho nó hơn là có lợi”.

Băn khoăn không kém, anh Lê Thịnh Khánh, chủ nhiệm CLB chào mào Huế thở dài: “Không riêng Huế, mà cả Tp Hồ Chí Minh, Hà Nội, Đà Nẵng… thậm chí là cả nước người ta chơi lâu rồi. Bây giờ cấm ngay chắc là khó. Có điều, các cơ quan chức năng cần gửi công văn hay thông báo gì đó đến các hội chơi chim, hội sinh vật cảnh để người ta biết. Không thể luật thì cấm, nhưng các hội, các địa phương vẫn tổ chức thi chim thì phản cảm quá”.

Ông Nguyễn Dung, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Thừa Thiên Huế, trưởng Ban Tổ chức Festival Huế 2016 khi hay tin cũng “giật mình”. Ông Dung nói, sẽ cho anh em kiểm tra lại. Vì trong chương trình “OFF” của festival Huế 2016 dự kiến có hội thi chào mào toàn quốc. Nếu luật đã cấm thì mình sẽ hủy để bảo vệ động vật hoang dã. Còn lâu dài, tỉnh cũng sẽ nghiên cứu nhằm hạn chế tình trạng săn bắt, buôn bán chim chào mào nói riêng, động vật hoang dã nói chung.

Huế sẽ như thế nào khi thành phố vắng bóng chào mào? – người viết tự đặt cho mình câu hỏi rồi lãng đãng theo những con đường chào mào ở Huế. Vắng bóng-tất nhiên rồi. Sẽ không còn những con chào mào bị nhốt trong lồng, treo trước ban công nhà cao tầng. Nhưng bù lại, sẽ có những đàn chào mào lớn tìm quả chín trên các tán cây. Tiếng hót của con chim tự do lúc nào cũng vang, xa, thanh bình hơn chim bị nhốt. Điều đó, liệu có hay hơn không?

Bài, ảnh: DƯƠNG QUANG TIẾN

Bệnh Viện Chim Yến Giữa Biển Khơi

TTO – Lần đầu tiên ở Cù Lao Chàm (Quảng Nam), một bệnh viện được lập để chuyên cứu hộ, chăm sóc và trả về tự nhiên những chú chim yến gặp nạn. Rất nhiều yến non đã được tận tình cứu sống trong khoảnh khắc sinh tử…

Đêm 1-7, sau những đợt nắng nóng như thiêu đốt, các kỹ sư vẫn miệt mài trong hang sâu nằm bên vực biển cứu những chú yến non rơi ra khỏi tổ. Tuy nhiên, lượng yến rơi xuống vực quá lớn khiến cửa hang dính đầy máu chim non.

Kỹ sư Huỳnh Ty – phó giám đốc Ban quản lý và khai thác yến Cù Lao Chàm – cho biết đầu tháng 7 là thời gian trứng trong các hang yến nở đồng loạt. Thời tiết thay đổi, thiếu thức ăn hoặc vì lý do nào đó làm tổ yến bị động, yến tìm cách trườn ra khỏi tổ.

Ngay trong khuya 1-7, ba công nhân tại Hang Cả phải đội đèn pin đứng dưới hang sâu cứu yến.

Nhưng bi kịch không dừng lại mà tới hai ngày sau đó, từng đợt chim yến non vẫn rớt xuống đất và chết trong tức tưởi trong sự bất lực của cán bộ ban quản lý.

Kỹ sư Huỳnh Ty mở điện thoại, đưa cho chúng tôi một số hình ảnh yến chết non trên mỏm đá.

Cù Lao Chàm như một viên ngọc trồi lên giữa đại dương mênh mông. Không có nhiều người được đặt chân tới các hang yến tự nhiên nằm ẩn dưới các vực đá phía mạn nam xã đảo Tân Hiệp. Những mỏm đá mỗi năm đang đưa về cho Cù Lao Chàm 50-60 tỉ đồng từ loài chim quý của biển cả.

Tuy nhiên, mấy năm trở lại đây, số lượng yến sụt giảm phân nửa, một trong các nguyên nhân là do yến non gặp nạn và chết yểu mỗi mùa sinh sản lên tới 4.000 – 5.000 con…

Buổi sáng, chiếc tàu cá của Ban quản lý và khai thác yến Cù Lao Chàm chở trang thiết bị cứu hộ cập hang Mũi Dứa – 1 trong 10 hang yến tự nhiên tại đảo này.

Có vẻ nhận ra mùi mồ hôi của công nhân, đàn yến háu đói hét lên ầm ĩ trong gian phòng cứu hộ. Một công nhân chạy vào nhà đổ mớ thức ăn ra tô nhựa lớn, dùng tay trộn nhuyễn thức ăn tổng hợp rồi cầm kẹp sắt tỉ mẩn vón vào từng cổ họng yến non.

Bên vực đá chênh vênh, trung tâm cứu hộ yến là hai khối nhà rộng chỉ khoảng 150m2. Đó vừa là chỗ ở cho anh em kỹ sư, công nhân, vừa là nơi cấp cứu, điều trị “phục hồi chức năng” cho yến con bị rơi xuống vực trong những ngày mong manh mới nở khỏi vỏ trứng.

Ông Võ Quý, công nhân tại trạm cứu hộ Mũi Dứa, kể từ lúc bệnh viện được thiết lập, hầu như các công nhân rất ít khi trở về đất liền. Anh em bị cuốn theo công việc ngày đêm, ai cũng nắm kỹ trong lòng lịch ấp nở, đẻ trứng của yến.

Khoảng từ tháng 7 đến tháng 8 hằng năm là thời gian căng thẳng nhất bởi yến nở đồng loạt. Chim yến non trong độ 1-22 ngày tuổi đang được yến mẹ nuôi bật ra khỏi tổ, rơi xuống la liệt. Tất cả chúng đều phải chịu cảnh làm mồi ngon cho chuột đá, cá biển, mèo hoang.

Để đưa được yến về bệnh viện, kỹ sư, công nhân phải canh tổ yến liên tục, dùng lưới mắt cá căng đón lõng ở những vị trí yến dễ rơi xuống nhất rồi gom về cứu hộ. Yến bị thương sẽ được cứu chữa, chăm sóc, cho ăn uống. Khi chúng khỏe mạnh, đủ lông cánh sẽ được cho ra gian nhà lưới để tập bay.

Các công nhân sẽ tìm cách dẫn dụ, hướng yến bay xung quanh nhà lưới thành thục. Thời khắc hạnh phúc nhất với họ là được gieo thả yến ra trời biển, theo chim mẹ bay về nhập đàn tự nhiên.

Dù mới hoạt động và đón lứa “bệnh nhân yến” đầu tiên từ tháng 7 tới nay, nhưng hơn 500 chim yến gặp nạn đã được các bác sĩ cứu sống, trả về tự nhiên.

Ông Huỳnh Ty cho biết trừ những ca chấn thương, va đập quá nặng khi rơi khỏi tổ, hầu hết yến non được đưa về cứu hộ đều sống sót, được chăm sóc đầy đủ và đủ lông đủ cánh để thả về tự nhiên.

Tuy nhiên, năng lực của bệnh viện chim trời hiện còn quá nhỏ so với số lượng 2.000 – 4.000 yến non gặp nạn mỗi mùa sinh sản, nên ai cũng đau lòng khi đi kiểm tra hang yến và nhìn những lớp yến non rơi xuống vách đá chết tức tưởi mỗi năm.

Ngoài ra, rắn đảo, chuột đá, ong vò vẽ, mèo hoang, kiến… cũng là những cỗ máy săn mồi khiến không ít yến non phải lìa khỏi tổ. Các kỹ sư ngoài việc vừa cứu hộ vừa phải canh từng tổ yến để bảo vệ chim non.

Địa điểm đặt bệnh viện cứu hộ yến là một vách đá đặc biệt nằm chênh vênh bên mép biển ở mạn phía Nam đảo Cù Lao Chàm. Tên gọi “Mũi Dứa” là một địa danh được cư dân địa phương gọi để xác định khu vực tập trung rất nhiều cây dứa dại nằm treo trên các mũi đá.

Mũi Dứa từ trước đó dù có hang sâu nhưng chưa từng có chim yến để làm tổ, sinh sống. Các kỹ sư đã quyết định chọn vị trí này để thực hiện cứu hộ với mục đích thực nghiệm công tác cứu chữa, điều trị yến tự nhiên trong điều kiện khắc nghiệt, thực tế nhất.

Năm 2017, quá trình xây dựng vô cùng gian nan bởi vị trí hiểm yếu khiến nhà thầu xây dựng nản chí, từng viên gạch, bao xi măng được kiên trì mang ra từ đất liền để xây ròng rã trong cả năm trời.

Khi công trình xong, để kéo được yến đến làm tổ, sinh sống, suốt nửa năm trời các kỹ sư phải dùng loa, thiết bị âm thanh dụ yến. Ban đầu chỉ có ba cặp yến đến làm tổ, nay số lượng tổ đã lên tới hàng chục.

Từ một hang “chết”, Mũi Dứa đang trở thành ngôi nhà an toàn nhất và kéo từng đàn yến tự nhiên vào sinh nở, gây đàn.

Các kỹ sư kể nhiều năm làm việc ở Cù Lao Chàm, mỗi lần ra thăm hang thấy yến chết, rụng la liệt xuống mỏm đá bụng dạ không khỏi xót xa. Một số anh em công nhân đã tự tay cứu hộ, băng bó, đem yến về nuôi nhưng công việc này chẳng thấm tháp vào đâu.

Từ khi trung tâm cứu hộ yến ra đời, những chiếc bóng lầm lụi của những nam công nhân trở nên thân quen và trở thành những bà mẹ bất đắc dĩ của yến.

Hàng ngày họ phải ra hang kiểm tra tình trạng tổ yến, xuống vực sâu lắp đặt các thiết bị theo dõi tổ như camera, loa dụ yến, canh các loài thiên địch ăn thịt như rắn, mèo hoang, chuột… để yến vào làm tổ an toàn.

Với những chú chim yến mới nở, rơi khỏi tổ, rớt xuống các mỏm đá và được lớp lưới hứng lại, việc cứu hộ cũng vô cùng vất vả.

Các kỹ sư, công nhân phải thức trắng đêm, ăn ngủ ngay bên trung tâm cứu hộ để theo dõi diễn biến sức khỏe từng con, điều chỉnh nhiệt độ phù hợp để yến khỏe mạnh cho tới ngày đủ lông cánh và bay về biển cả hòa vào đàn.

Nội dung & hình ảnh: THÁI BÁ DŨNG

Cập nhật thông tin chi tiết về Chim Chào Mào Giữa Phố trên website Raffles.edu.vn. Hy vọng nội dung bài viết sẽ đáp ứng được nhu cầu của bạn, chúng tôi sẽ thường xuyên cập nhật mới nội dung để bạn nhận được thông tin nhanh chóng và chính xác nhất. Chúc bạn một ngày tốt lành!